چکیده:
ظهور عرفان به عنوان راه، روش یا نوعی از اندیشه ورزی در میان انسان ها، اگر چه مراتب و مراحل مختلف و متنوعی داشته است، درکل بیانگر تلاش انسان برای بهره برداری از توانمندی های وجودی خویش در راستای دستیابی به پاسخ پرسش های خود، رسیدن به نوعی آرامش و آسایش روحی و بالاخره ایجاد سهولت و اطمینان در طی طریق و سلوک در مسیر حیات خویش است.ازاین رو بررسی آن به عنوان یک مکتب معرفتی – سلوکی و تعیین مراحل تاریخی ظهور و بروز آن، خودبه خود ما را با مسائل و مشکلات متعددی مواجه می سازد که ناگزیر برای دستیابی به اصل ماجرای عرفان باید با عنایتی خاص با آن ها رو به رو شویم؛ زیرا در این تصور، عرفان مکتبی است که در کنار سایر مکاتب و گرایش های فکری و فرهنگی بشری – که با وجود بنیادهای ذهنی و روحی – روانی خاصی که دارد، و در عرصه عملی زندگی نیز وارد شده است – خواه ناخواه با امور وموارد عینی و عملی موجود در قلمرو زندگی ارتباط و به هر صورت با آن ها تعامل پیدا کرده است. بنابراین در این نوشتار به عرفان به عنوان پدیده ای عینی و ملموس در بستر زندگی نگاه می شود که به نوبه خود در ماجرای تاثیر و تاثرات وارد شده و می توان در نقاط خاصی از تاریخ و سرگذشت آن، حالات و اوصاف خاصی برای آن برشمرد و از این رهگذر درباره نحوه مواجهات و تعاملاتی که با مسائل پیرامونی خود داشته است، داوری کرد.
خلاصه ماشینی:
"با اینحال گاه در پی سیطره شرایط و مناسبات خاصی این امکان میسر نیست و نمیتوان با مبنا قرار دادن یک تعریف خاص، انتظار داشت که بر همه اجزاء و اعضای آن موضوع، احاطه و اطلاع حاصل شده است؛ زیرا گاه تعریف موجود بیانگر بعد یا مرحله خاصی از آن موضوع است، گاه به بیان بخش یا طیف مشخصی از آن میپردازد،گاه از جانب اغیار و نامحرمان است و در نتیجه فقط امکان معرفی مظاهر آن را دارد، گاه از سوی اهل خانه است و در نتیجه چنان به بررسی جواهر و باطن آن نظر دارد که فهم همه ماجرا برای همگان دشوار و حتی غیر قابل باور است و… بهنظر میآید که عرفان یکی از اینگونه موضوعات است که بهطور قطع و یقین نمیتوان براساس تعاریف موجود از آن، به کنه و حقیقت وجودی آن پیبرد؛ زیرا بسیاری از موانع و مشکلاتی که درباره تعریف یک موضوع گفته شد، در مورد آن نیز وجود دارد؛ چراکه وضعیت خاص عرفان از لحاظ موضوع و شیوه اجرا، مراحل خاصی که پیموده، تنوع و تعدد فرق، اختلاف سلیقه بزرگان آن و … باعث شده است که نتوان تعریفی از آن ارائه داد که مورد قبول همه فرق و طریقههای آن باشد و حتی همه صاحبنظران عرفانپژوه را قانع و راضی سازد."