چکیده:
رودکی یکی از بزرگترین شاعران فارسی زبان است. با اینکه قسمت عمده ای از آثار او از میان رفته و بخش اندکی از آن به دست ما رسیده است، اما با همین تعداد اندک از اشعار باقی مانده اش توانسته است خود را به عنوان مهمترین شاعر عصر خود و یکی از مشهورترین شاعران فارسی زبان در تاریخ ادبیات ایران مطرح کند. از آنجا که تعداد اشعار باقی مانده قبل از رودکی بسیار محدود و معدود است و قبل از او شاعر صاحب دیوانی نداریم، رودکی جایگاه ویژه ای در ادبیات فارسی به عنوان اولین شاعر صاحب دیوان دارد. بنابراین شناخت هر چه بیشتر آثار و اشعار وی ما را در شناخت پیشینه ادبی کشورمان یاری می رساند. یکی از مباحث مهمی که درباره آثار و اشعار رودکی مطرح می شود، موسیقی شعر اوست. رودکی با اینکه از سرایندگان آغازین شعر فارسی است اما موسیقی شعر در اشعار او نقش زیادی را ایفا می کند؛ به طوری که در بعضی از موارد از بزرگترین و نامی ترین شعرای بعد از خود پیشی می گیرد. در این مختصر برآنیم تا به بررسی انواع موسیقی شعر در اشعار رودکی بپردازیم و با مقایسه ای اجمالی میان او و چند شاعر بنام پس از وی، جایگاه و اهمیت ویژه رودکی را در ادب فارسی هر چه بیشتر بنمایانیم.
Rudaki is one of the greatest Persian poets. Although just some few parts of his poetry have come to us، he had been able to introduce himself as one of the most important poets of his own time and the whole Persian history as well. Since there is no conspicuous poet owning a book (Divan) prior to Rudaki، one can regard him as the first Persian poet owning a book. Hence، being familiar with Rudaki، his poetry and his works could be of great importance in this regard. One of the major topics put forth in Rudaki’s poetry is the style of his poetry's music. This is to such an extent that، some times، promotes him as one of the best-known figures who has gone far beyond other poets especially in the fields of “rhyming” and "Variety of prosodic features". This article is due to survey Rudaki's poetry and compare him with the succeeding poets in order to clarify his eminence among the others.
خلاصه ماشینی:
با اینکه قسمت عمدهای از آثار او از میان رفته و بخش اندکی از آن به دست ما رسیده است،اما با همین تعداد اندک از اشعار باقی ماندهاش توانسته است خود را به عنوان مهمترین شاعر عصر خود و یکی از مشهورترین شاعران فارسی زبان در تاریخ ادبیات ایران مطرح کند.
پیشم آمد بامداد آن دلبر از راه شکوخ با دو رخ از شرم لعل و با دو چشم از سحر شوخ (همان:401) در رهگذر باد چراغی که تو راست ترسم بمیرد از فراغی که تو راست بوی جگر سوخته عالم بگرفت گر نشنیدی،زهی دماغی که تو راست (همان:561) جمله صید این جهانیم ای پسر ما چو صعود،مرگ برسان زغن هر گلی پژمرده گردد زو نه دیر مرگ بفشارد همه در زیر غن (همان:731) دریغ!مدحت چو در آبدار غزل که چابکیش نیاید همی به لفظ پدیذ اساس طبع ثنای است،بل قویتر از آن ز آلت سخن آمد همی همه مانیذ (همان:021) مهر مفکن برین سرای سپنج کین جهان پاک بازی نیرنج (همان:401) رودکی مهارت و تبحر خود را در سرودن شعر فارسی،در برگزیدن قافیههای متفاوت در دیوان خود نیز به اثبات رسانده است،بهطوری که از میان قوافی اشعار او حدود چهل و سه قافیهء آن فقط یک بار در دیوانش آمده و شانزده قافیه دوبار استفاده شده است.
چون تعداد اوزان دوری در دیوان رودکی بسیار محدود است،طبیعی است که قافیهء درونی یا داخلی در اشعار رودکی نیز کمتر به چشم خورد.