چکیده:
در این نوشته نخست به بررسی نقش انرژی به عنوان نهادهای در بخشهای صنعت،کشاورزی و حمل و نقل میپردازیم.سپس با استفاده از دو روش زیر کل اقتصاد را مورد بررسی قرار خواهیم داد: 1-روش تخمین تابع تولید و محاسبهء کششهای نهادهای انرژی در هر یک از این بخشها؛ 2-محاسبهء شاخصهایی که تعیین کنندهء وضعیت مصرف انرژی در هر یک از بخشهای فوق میباشند،پس از آن با استفاده از رابطه تولید و مصرف انرژی در کشور،سهم مصرف هر یک از سوختها را در کل انرژی محاسبه میکنیم و با استفاده از سناریوهای مختلف که به منظور برآورد مصرف انرژی طی دوره 90-1373 درنظر گرفته شدهاند،تولید انرژی نیز برای این منظور، شبیهسازی و برآورد میگردد.برای هر یک از بخشهای فوق محاسبه گردیده است که نتایج حاصل برای هر یک از بخشها به ترتیب عبارتند از:0/27-،0/4-،0/5-،0/5-در مجموع،این نتیجه حاصل گردید که تأثیر انرژی بر تولید در کلیه بخشها معنادار بوده و این تأثیر در دو بخش حمل و نقل و صنعت به مراتب بیشتر از بخش کشاورزی و کل اقتصاد است.این مسئله حاکی از ضرورت بالای مصرف انرژی در این بخشهاست و چنان که کششهای قیمتی نیز نشان میدهد تأثیر تغییرات قیمتی در این بخشها کمتر از بخش کشاورزی و کل اقتصاد است.محاسبه شاخصهای مختلف اقتصاد انرژی در کشور نظیر کشش نقطهای انرژی(یا معکوس آن بهرهوری انرژی)،شاخص شدت مصرف انرژی یا انرژیبری،نسبت مصرف انرژی به نیروی کار و سرمایهگذاری علاوه بر اینکه به صورت فوق مؤید نتایج حاصل از تابع تولید است،حاکی از افزایش انرژیبری در کشور طی دوره مورد بررسی نیز میباشد(72-1347). همچنین تولید انرژی در کشور نیز با استفاده از رابطه تبعی با اقلام مختلف مصرف انرژی و با اتکا به سناریوهای مختلف برای دوره 90-1373 شبیهسازی و برآورد گردید که در بیشترین حالت،کشور به منظور پاسخگویی به مصرف انرژی در سال 1390 نیاز به 6/3 میلیارد تن تولید انرژی دارد. در اقتصاد،انرژی از دو جنبهء مشخص حائز اهمیت است.یکی،جنبه نقش نهادهای انرژی در تولید کالا و خدمات است و دیگری نقش و جایگاه انرژی به منزلهء یک محصول تولید شده.هر یک از این دو نقش به نوعی متأثر از دیگری است و برآیند این دو،عامل حرکت چرخههای اقتصادی جامعه است. از یک طرف وضعیت تولید انرژی و درجه سهولت دسترسی به آن تعیین کننده میزان حساسیت مصرف انرژی در بخشهای مختلف اقتصادی است،به گونهای که هر قدر در جامعه تولید انرژی بیشتر باشد،تمایل به مصرف و جایگزینی آن با دیگر منابع بیشتر و با فرض کمبود یا گرانی نسبی عوامل تولید کار و سرمایه چنانچه جایگزینی آنها با انرژی ممکن باشد جامعه به سمت تولید کالاهای انرژی بر سوق مییابد و از طرف دیگر مصرف انرژی و برنامهریزی برای آن،خود میتواند الگوی مشخصی از تولید و برنامهریزی را تعیین نماید.میتوان انرژی را نیروی محرکه لازم برای به گردش درآوردن چرخ تولید و خدمات دانست که حاصل سوخت یا فرآورش منابع مختلف نظیر نفت،گاز،زغالسنگ،هستهای،خورشیدی و امثال آن است.سئوالی که علم اقتصاد در مسائل انرژی باید پاسخگوی آن باشد،این است که چقدر و چگونه تولید و مصرف کنیم و چه الگوهایی را رعایت کنیم.تخمین تابع تولید با شکل کلی کاب- داگلاس برای بخشهای مختلف اقتصادی و با سه نهادهء انرژی،نیروی کار و سرمایهگذاری1نشان میدهد که کشش نهادهای انرژی برای بخش حمل و نقل برابر 1/13،بخش صنعت 0/77،بخش کشاورزی 0/46 و برای کل اقتصاد برابر 0/3 است.در این مقاله کشش قیمتی تقاضای انرژی نیز
خلاصه ماشینی:
"به جای متغیر سرمایه در تخمین تابع تولید از سرمایهگذاری استفاده شده است و علت آن: الف)عدم دسترسی به مقادیر واقعی موجودی سرمایه ب)استفاده از روشهای معمول و شناخته شده جهت برآورد میزان سرمایه طی دوره 27-7431 ضرایب بیمعنا و دور از انتظاری را به دست میداد ج)رابطه بالای سرمایهگذاری با ارزش افزوده از یک طرف و بار وجودی سرمایه از طرف دیگر برای هر یک از بخشهای فوق محاسبه گردیده است که نتایج حاصل برای هر یک از بخشها به ترتیب عبارتند از:0/72-،0/4-،0/5-،0/5-در مجموع،این نتیجه حاصل گردید که تأثیر انرژی بر تولید در کلیه بخشها معنادار بوده و این تأثیر در دو بخش حمل و نقل و صنعت به مراتب بیشتر از بخش کشاورزی و کل اقتصاد است.
برای توضیح بیشتر در این زمینه به منبع ذیل رجوع شود:«تحلیل اثر نهادهای انرژی برای ایران 27-7431»پایاننامه کارشناسی ارشد،داریوش وافی نجار-دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران 5731 1-1-بخش صنعت: تخمین تابع تولید برای این بخش به صورت زیر حاصل گردید: (به تصویر صفحه مراجعه شود) که در آن VAI ارزش افزوده بخش صنعت، E مصرف انرژی در بخش صنعت K سرمایهگذاری و L نیروی انسانی کار به حساب میآید.
با نگاهی به ارقام جدول،مشخص میگردد که شاخص شدت مصرف انرژی به طور متوسط برای تمامی بخشها،طی دوره مورد بررسی افزایش یافته است و از آنجا که این شاخص، جدول 1:روند کلی شاخصهای شدت مصرف انرژی،کشش نقطهای انرژی و نسبت مصرف انرژی به نیروی کار و سرمایهگذاری در سه بخش صنعت، کشاورزی و حمل و نقل طی سالهای 27-0531 (به تصویر صفحه مراجعه شود) منابع آماری:1-ترازنامه انرژی سال 27 وزارت نیرو 2-حسابهای ملی بانک مرکزی 3-سالنامه آماری مرکز آمار معکوس شاخص کارآیی مصرف انرژی است میتوان نتیجه گرفت که کارایی مصرف طی دوره 27-0531 کاهش یافته است."