چکیده:
طرح مساله: در این مقاله تلاش شده تا با دیدی ژرفانگر بر یکی از مسایل اجتماعی ایران یعنی قتل (دگرکشی) تمرکز شده و عوامل و شرایط بروز آن مورد مطالعه قرار گیرد.
روش: در این مطالعه از روشی نو بنام مورد پژوهی چندگانه در تشریح و تبیین وضعیت و شخصیت افراد مرتکب قتل استفاده شده است.
یافته ها: سطح تولید فرصت های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و انتظارات جامعه و خانواده دارای یک رابطه سهمی به شکل U معکوس با قتل است. علاوه بر این، هر گونه افزایش در نیازهای مادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تاثیری مستقیم بر ارتکاب قتل می گذارد. در نهایت، این متغیر احساس نابرابری است که به عنوان عامل تشدید کننده و تسهیل کننده قتل، عمل می نماید.
نتایج: به طور کلی این پژوهش نشان داد که نظریه کژرفتاری چلبی، نظریه ای جامع و قوی برای تبیین قتل در ایران است.
خلاصه ماشینی:
"شکل کلی تابع رفتار که چلبی آن را ابر تابع مینامد به صورت زیر است: (رفتار-) f معنا،انتظار،نیاز،فرصت این تابع در برگیرندهء قضایای متعددی است که چلبی(5831:001)آنها را در ابتدا به شکل پنج قضیهء سادهء محوری مطرح میکند: قضیهء اول:سطح تولید فرصتها-کژ رفتاری+ قضیهء دوم:نابرابری در توزیع فرصتها-کژ رفتاری U قضیهء سوم:میزان نیازها-کژ رفتاری+ قضیهء چهارم:میزان انتظارات اجتماعی-کژ رفتاری U قضیهء پنجم:میزان ناسازگاری منطقی معانی-کژ رفتاری+ حال با تأکید بیشتر روی هرکدام از سازهها میتوان مکانیسمهای ایجاد کژ رفتاری و قضایای دیگری را استنتاج نمود.
براساس نظریهء فوق فرضیه اصلی و محوری،جستوجوی پاسخی برای این سوال است که آیا در جریان وقوع قتل،تغییرات سازهها(فرصت،نیاز،انتظار و معنا)به صورت ترکیب موردنظر چلبی در آمده است یا خیر؟ همچنین فرضیات فرعی زیر نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت: الف)هرچه در یک جامعه افراد از فرصتهای بسیار کم و یا بسیار زیادی برخوردار باشند،احتمال ارتکاب کژ رفتاری(قتل)در نزد آنها بیشتر خواهد بود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) همانطور که در جدول مشاهده میشود،نزدیک به 76 درصد از موردها از لحاظ فرصتهای اقتصادی در وضعیتی قرار داشتهاند که احتمال بروز کژ رفتاری را در آنها تشدید میکرده است.
جدول 3:میزان تطبیق و تکرارپذیری«سطح تولید فرصتهای اجتماعی» (به تصویر صفحه مراجعه شود) همانگونه که در جدول شمارهء 3 مشاهده میشود میزان انطباق روابط اولیه نسبت به روابط رسمی با اصل نظریه کژ رفتاری بیشتر است که نشان از حساسیت بیشتر این روابط در تولید بزهکاری دارد.
جدول 6:میزان تطبیق و تکرارپذیری«نابرابری» (به تصویر صفحه مراجعه شود) احساس نابرابری درآمدی در بین دو نمونه از موردها تکرار شده است که شدت آن طبق اظهارات پاسخگو برای مورد دوم شدیدتر بوده است."