چکیده:
بزرگان هر مذهب برای پیروان خود شأن و اهمیت والایی قائلاند.مقام شامخ امام رضا(ع)و آرامگاه متبرک ایشان نیز همیشه برای مردم و نخبگان شیعه دارای احترام بوده است.اقشار مختلف مردم بهویژه نخبگان به میزان توانایی و بضاعت خویش در ساختن و نگهداری این اماکن مذهبی،کوشا بودهاند.با نگاهی به تاریخ، مشاهده میشود که بزرگان صفویه نیز از این قاعده مستثنی نبودهاند.آنان به حرم امام رضا(ع)توجهی ویژه داشتهاند که دلیل عمده آن،برگزیدن مذهب شیعه و ادای احترام به بزرگان این مذهب بوده است.
اللهوردی خان،از نخبگان نظامی عصر صفویه میباشد که توجه خاصی به معماری این دوران نموده است.این امر را میتوان با نگاهی بر آثار بهجا مانده از وی در مشهد و شیراز(مدرسه خان)تأیید نمود.گنبد اللهوردی خان،یادگاری چشمگیر از نظر زیبایی و معماری است که توجه تمام هنرمندان و کارشناسان هنری را به سوی خود جلب مینماید.آرتورپوپ در کتاب معماری ایران،آن را کاملترین قسمت مرقد امام رضا(ع)میداند. تزئینات این گنبد شامل خوشنویسی به خط ثلث و نستعلیق و کاشیهای رنگارنگ معرق است.
هدف از این نوشتار بررسی مضامین کتیبههای بهکاررفته در این گنبد میباشد.سوال اصلی این است که مضامین این رواق شامل چه آیات قرآنی و احادیث میباشند؟و تزئینات آن در چه زمینهای است؟
نحوهی انجام این مقاله،به روش کتابخانهای میباشد.
خلاصه ماشینی:
یکی از بناهای شاخص معماری اسلامی ایران،حرم مطهر امام رضا(ع)است که در اعصار مختلف مورد توجه حاکمان وقت بوده و هریک به نوبه خود در تکمیل این بنای مقدس سهم بسزایی داشتهاند.
ازآنجاییکه گنبد در معماری اسلامی به علت حضور نمادیناش در مساجد همواره از جایگاه ویژهای برخوردار بوده،و هنرمند معمار مسلمان،گنبد آسمان را با گنبدهای عظیم در مسجد تقلید و بدین وسیله امکان عبادتی جادویی را برای تقاضای نعمت،برکت و قدرت از نیروی لایزال حق برای مؤمنین فراهم میسازد؛این مقاله به بررسی مضمونی کتیبههای گنبد اللّهوردی خان میپردازد و در این راستا ابتدا تأثیر فرهنگ و معماری دورهی صفوی در حرم مطهر امام رضا(ع)مورد پژوهش قرار گرفته و پس از آن شخصیت اللّهوردی خان معرفی خواهد شد.
»56 در صفهای که از آنجا به رواق دار السعاده میروند،بر کتیبهای زیبا نوشته شده است:«ولد امیر المومنین و امام المتّقین سلام اللّه علیه و علی او لاده الطاهرین یوم الجمعه ثالث عشر (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 5.
57که ترجمه آن چنین است: «امیر المومنین و امام المتقین سلام اللّه علیه و علی او لاده روز جمعه سیزدهم ماه رجب،سی سال بعد از تولد رسول خدا صلی اللّه علیه و آله متولد شدند و در شب جمعه بیست و یکم ماه رمضان سال چهلم از هجرت به شهادت رسیدند،و امام ابو محمد حسن بن علی علیهما السلام در نیمه ماه مبارک رمضان سال دوم هجرت متولد شدند.
ک به:جعفر مرتضی حسینی،زندگی سیاسی هشتمین امام(ع)،ترجمه سید خلیل خلیلیان،تهران:دفتر نشر فرهنگ اسلامی،1377،صص 145-136)مامون به سال 818/203 از مرو قصد بغداد کرد که حضرت رضا(ع)نیز همراهش بودند،(برای مطالعه بیشتر ر.