چکیده:
حدیث پژوهان برای شناخت روایات سره از ناسره که در گذر زمان به مجموعههای
حدیثی راه یافتهاند، معیارهایی عنوان کردهاند. این معیارها از یک سو ناظر به سند حدیث
و از سوی دیگر ناظر به متن احادیث هستند. از آنجا که بررسی سند حدیث با
محدودیتهایی مواجه است، بررسی متن مهمترین راه ارزیابی حدیث است که حتی در
صورت صحت سند آن، حکم بطلان حدیث را امضا میکند. قرآن، سنت، شأن معصوم،
علم، واقع، عقل و تاریخ اموری هستند که روایت در صورت تعارض با آن قابل نقد است.
به این همه، جانبداری از جریانهای سیاسی، کلامی و فقهی را هم باید افزود که روی هم
هشت معیار اصلی در ارزیابی متن هستند که در این مقاله عرضه گشته و نمونههایی برای
آن، از منابع حدیثی اهل سنت و شیعه ارائه شدهاست.
خلاصه ماشینی:
"هاشم معروف الحسنی تصریح میکند که در کتاب کافی نزدیک به هفتاد روایت آمده است که بیش از صد آیه از قرآن را به امام علی و ائمه(ع) بعد از ایشان تفسیر کردهاست؛ از آن جمله، روایتی در تفسیر آغازین سوگندهای سوره بلد "و والد و ما ولد" است که مراد از آن امام علی و فرزندانشان(ع) دانسته شدهاند (کلینی، 1/414 ، ح 11) و تقریبا سند همه آنها با وجود راویانضعیفی از غلاة یا متهمان به کذب، ضعیف میباشد، اما وی برای اینکه صحت آنها را دچار تردید سازد، افزون بر آنچه یاد شد، به عدم موافقت روایات یاد شده با قرآن استناد میکند (الحسنی، صص 314-316).
همچنانکه احادیث در ضمن مباحث دیگر نیز مورد نقادی قرار گرفتند، از جمله در کتب تفسیر؛ از این جمله است تفسیرالمنار و تفسیر المیزان؛ علاوه بر این در کتابهای دیگری که عنوان آنها به این موضوع تصریح ندارد، مانند کتاب اضواء علیالسنةالنبوی؛ ابوریه، تلاش او در این کتاب از سوی عدهای از دینداران، حمله به تمامیت و اعتبار میراث حدیثی تلقی شد، در حالی که میتوان آن را از همین منظر، دفاع از حدیث دانست.
دمینی این شیوه بوسیدن را تنها میان زن و شوهر معمول میداند و این عمل را بدور از منش حضرت (ص) شمرده، بر آن خرده میگیرد (ص 225)؛ البته برای چنین داوری قطعی باید چند نکته روشن شود: اول آنکه عرف معمول در جوامع مختلف و زمانهای مختلف تفاوت دارد و در صورتی میتوان آن را ملاک قرار داد که ابتدا بتوان وجود آن را ثابت کرد؛ دوم آنکه بر فرض وجود چنین عرفی، این نوع بوسیدن نسبت به سنین مختلف متفاوت است و حتی در همین زمان هم نمیتوان به کراهت آن در مورد کودکان حکم کرد؛ در روایت هم زمان آن تعیین نشدهاست."