چکیده:
احادیث در زمانها و مکانهای مختلف و برای مخاطبان متفاوت صادر و توسط راویان
گوناگون نقل شده است و دچار تغییر و تحریفهایی شده و چون از زمان نقل اولیة آنها
چندین قرن گذشته است و راویان و صاحبان کتابها برای باببندی کتابشان، احادیث را
تقطیع کردهاند، پارهای از قراین که شرایط زمان و مکان را تعیین میکرده از بین
رفته است. بنابراین برای حل تعارضات و تحریفات و اشکالها، دانشی که بتواند نقایص را
حل و رفع کند ضروری است. این دانش «مختلف الحدیث» نامیده میشود که خود بخشی از
«فقه الحدیث» است.
دقت در گفتار معصومین (ع) نشانگر توجه و اهتمام آن بزرگواران به حفظ حدیث سالم است.
ایشان برای تشخیص احادیث درست، راههایی را به پیروان خویش ارائه فرمودند. این مقاله
با بررسی برخی از منابع حدیثی و فقهی اصلی شیعه میخواهد نشان دهد که به رغم توجه
عالمان به معنای حدیث و اهتمام ایشان به از میان بردن اختلاف و تعارضات، دقت و
پژوهش بیش از پیش ضروری و اجتناب ناپذیر است.
خلاصه ماشینی:
"شیخ طوسی در مقدمه کتاب تهذیب الاحکام مینویسد: یکی از دوستان با من دربارة احادیث شیعه و اختلافات و تناقضها که در آن راه یافته، سخن میگفت، بدین صورت که حدیث درست و مسلمی نیست مگر این که حدیث مخالف آن یافت میشود و این از بزرگترین ابزاری است که سبب طعن بر مذهب شیعه شده است؛ این اعتراض سبب شده که گروهی بدون داشتن آگاهی و دانش دچار اشتباه و شبهه گردند و جمعی که حقیقت را درک نکردهاند، از اعتقاد صحیح خود دست بردارند … ؛ وی همچنین گفته: لازم است که کتابی تألیف شود تا بتواند اخبار متناقض و احادیث اختلافی را با یکدیگر جمع کند… ؛ سپس شیخ میافزاید که: او از من خواست که به شرح رسالة فقهی استادمان شیخ مفید مقنعه بپردازم.
برایش تفصیل و بیان ارائه کردم و راه دستیابی به احادیث و معانی آن را آسان نمودم و نهایت سعیام را کردم که حدیث و اسناد آن که در کتب اربعه آمده سخت نشود و تا آن جا که امکان داشت و در توانم بود آن را بیان کردم؛ شرحها را مختصر و نه طولانی گفتم و خواستم که شرح احادیث مهم از کتب دیگر و اصول را آورده باشم و توفیق یافتم آنها را که با هم تنافی داشتند به هم نزدیک کنم و برخی را بر برخی تأویل کنم به گونهای که این تأویل دور و عجیب نباشد، تا روشمند باشد و اهل معرفت به آن رجوع کنند و برای فرقة ناجیة امامیه هدایت باشد؛ مطلبی که علت را گوید برای هر فرد شیعی عترت نبوی که طالب نجات در آخرت است، علت هر حکم را گفته است و کتاب دیگری لازم نیست؛ با داشتن کتاب وافی نیاز به استنباط مسایل و احکام از مجامع دیگر و اصول فقه مخالف و نظرات واهی مختلف ندارد."