چکیده:
در آثار کلامی و ملل و نحل مسلمانان هرگاه ازمنکران نبوت یاد میشود از آنها تحت
عنوان کسانی که از «شبهة براهمه» تبعیت میکنند، نام میبرند. براهمه در این آثار
کسانیاند که به دلیل عقلی از نبوت پیروی نمیکنند. آگاهی مسلمانان از براهمه آگاهی
روشنی نیست و در اصل براهمه در سنت فکری هندویی در شمار منکران نبوت به معنایی که
در اسلام آمده است جای نمیگیرند. اینکه چگونه مسلمانان آنها را در شمار منکران
نبوت آوردهاند معلوم نیست و اما و اگرها راه به جایی نمیبرد.
خلاصه ماشینی:
"مهمترین آثار دانشمندان مسلمان پیش از بیرونی که بخشی از گزارش خود را به براهمه یا عقاید هندوان اختصاص دادهاند عبارتند از: الفهرست، ابن ندیم؛ تاریخ یعقوبی؛ المسالک و الممالک، ابن خردادبه؛ فرق الشیعة، نوبختی (اطلاعات ما از نوشتههای نوبختی از کتاب تلبیس ابلیس، ابن جوزی است)؛ عیون المسائل و الجوابات، ابوالقاسم بلخی؛ المقالات، زرقان معتزلی و کتابی از ابو العباس ایرانشهری (این کتاب در حال حاضر موجود نیست)؛ الزمرد، ابن راوندی (این کتاب نیز موجود نیست)؛ الغریب المشرقی، ابو عیسی وراق؛ مروج الذهب، مسعودی؛ البدء و التاریخ، مقدسی؛ التمهید، باقلانی و المغنی، قاضی عبدالجبار.
مشکلی که در اظهارات پل کراوس وجود داشت در بیان فان اس نیز هست زیرا اگر ابو عیسی را عامل انتشار عقاید مربوط به براهمه در میان دانشمندان مسلمان بعد از او بدانیم و در عین حال وی را دارای شخصیتی ضد عربی و طرفدار مانویت (احیانا) معرفی کنیم اولا: موضوع انکار نبوت به عنوان عقاید براهمه محل تردید خواهد بود زیرا از ویژگیهای فکر ایرانی و به ویژه مانوی انکار نبوت نبوده است و ثانیا در آثار دینی ایرانیان پیش از اسلام بر نبوت آدم و ابراهیم آن چنان که در آثار مسلمانان به عنوان عقاید براهمه آمده است، تأکید نشده است.
گرچه اظهارات فوق روشنگر چگونگی خلط میان شخصیت آدم و ابراهیم با برهما در آثار مسلمانان است اما روشن نمیسازد که چرا و چگونه نزد دانشمندان مسلمان براهمه به عنوان منکران نبوت شناخته شدهاند؟ از منابع اولیه هندویی از جمله وداها، براهمنهها، اوپانیشادها و نیز منابع دورة هندوئیسم حماسی همچون رامایانه، مهابهاراته و بگودگیتا بر نمیآید که هندوان به نبوت به معنایی که در سنتهای دینی دیگر نظیر دین یهود و اسلام و یا حتی مسیحیت آمده است، عقیده داشته باشند و یا آن را در معنای __________________________________ [1]."