چکیده:
پیامبر گرامی اسلام (ص) در حدیث معروف اربعین که شیعه و سنی آن را به طرق متعدد
روایت کردهاند، توصیة اکیدی به گردآوری، نگارش و حفظ چهل حدیث نموده است. این
حدیث، محور اصلی “اربعین نگاری” و مهمترین عامل و انگیزه مسلمانان در نگارش
کتابهای اربعین بوده است. در این کتابها چهل حدیث از احادیث معصومین در موضوعات
مختلف اعتقادی و اخلاقی گردآوری شده و بعضا مورد شرح و توضیح قرار میگرفته است.
این سنت پسندیده تا آنجا ریشهدار و عمیق بوده است که حتی در ادب پارسی نیز تأثیر
گذاشته و کتابهایی زیر عنوان چهل طوطی، چهل فصل، چهل ناموس، چهل باب، چهل صباح و
غیره تحت تأثیر آن پدید آمده است. یکی از این کتابها که در اوایل قرن یازدهم هجری
به نگارش در آمده الاربعون حدیثا نام دارد که به دست عالمی فرزانه، به نام میرمحمد
زمان سمنانی معاصر شیخ بهائی تألیف شده است. این مقاله تلاشی است در جهت معرفی این
اثر ارزشمند و مؤلف آن.
خلاصه ماشینی:
"نکته هشتم هر چند تعداد اربعینهای مکتوب و دانشمندانی که به نگارش آن اقدام کردهاند بیش از مقداری است که در کتابهایی نظیر کشف الظنون و الذریعة آمده است؛ ولی با این حال حدود شصت اربعین از مکتوبات علمای اهل سنت در کشف الظنون، و بیست و شش اربعین دیگر در ذیل آن گردآوری شده و مرحوم شیخ آقا بزرگ هم حدود نود اربعین از دانشمندان شیعه را در الذریعة یاد کرده است (آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، 1/435 ـ 409؛ مکی عاملی، ص 104).
اما بررسی و تأمل در محتوای این اربعین، میتواند ما را به بخشی از مطالب مورد نیاز در این زمینه راهنمایی کند که ذیلا به پارهای از آن به اختصار اشاره میشود: 1 ـ اطلاعات قرآنی هر چند اشتهار آن مرحوم به محدث، تا حدودی دیگر زوایای علمی او را تحت الشعاع قرار داده، ولی استشهاد فراوان وی به قرآن و استفادههای وسیع و به موقع از آیات، برای خواننده تردیدی باقی نمیگذارد که مؤلف این اثر اهل قرآن و با آیات نورانی کلام الله مأنوس بوده است.
پایان سخن در پایان مقال یادآور میشود که در فهرست نسخههای خطی کتابخانه مرحوم آیة الله العظمی مرعشی نجفی در معرفی این اثر چنین آمده است: الاربعون حدیثا «71 پ ـ 269 ر»، از میرمحمد زمان سمنانی (1024 هـ) احادیث در این کتاب به طور مفصل شرح شده و پیرامون مطالب لغوی و ادبی و معانی احادیث از جنبههای گوناگون سخن رفته است … به خط نستعلیق، جمال الدین بن شاه محمد فسائی از روی خط مؤلف (روی برگه اول)، 25 شوال 1031 (به نگارش در آورده است)، عناوین شنگرف، در حاشیه تصحیح شده است … 270 گ، سطور مختلف، 5/18 × 10 سم."