خلاصه ماشینی:
"بیرجند نگین کویر کتاب حاضر،تحقیقی است همهجانبه و جامع دربارهء ویژگیها و جنبههای مختلف اجتماعی، اقتصادی،فرهنگی و سیاسی منطقه و مردم بیرجند که در آن به موضوعات مختلفی همچون ولایت قهستان،بیرجند در گذر زمان،وضعیت جغرافیایی، زمینشناسی،اقلیمی،پوشش گیاهی،جغرافیای انسانی کشاورزی،ویژگیهای فرهنگی،امکانات توریستی،آموزشی،زیادتی،صنایع و معادن،آثار باستانی و تاریخی و زندگینامه گروهی از شخصیتها و مفاخر فرهنگی و هنری پرداخته شده است.
محتوا و موضوع فصول چهاردهگانه«مبحث اول»کتاب به شرح زیر است: مبحث اول)شناخت بیرجند: فصل 1)موقعیت جغرافیایی و طبیعی شهرستان بیرجند: موقعیت و حدود شهرستان،زمینشناسی،پستی و بلندیها،دشتها،آب و هوا،نزولات جوی و بادهای غالب از مسائل مطرح شده در این بخش است.
در خاتمه شایان ذکر است که هرچند پس از انقلاب اسلامی،بهویژه در سالهای اخیر تهیه و نگارش مونوگرافیها از رواج چشمگیری برخوردار شده و تقریبا هر ماه تعدادی تألیف و تحقیق دربارهء مناطق مختلف کشور(عمدتا شهرها و روستاها)انتشار مییابد که عموما حاصل ذوق شخصی و علاقهء نویسندگان آنها به موطن خود و با هدف معرفی ویژگیها و امکانات و جنبههای مختلف تاریخی،اجتماعی،فرهنگی، جغرافیایی و اقتصادی زادگاه مؤلفان آنها است،لیکن کمتر کتابی از این دست یافت میشود که با روش عالمانه،براساس منابع متعدد و مستند و به شکلی جامع و همهجانبهنگر به یک منطقه پرداخته باشد."