چکیده:
در این مقاله از میان تعاریف مختلف کم، تعریف دوم و سوم مورد مداقه بیشتر است, زیرا اثبات می¬شود که عدد از معقولات ثانی فلسفی نیست. همچنین از سنخ وجود نیست, بلکه در خارج به وجود معدود خود موجود و از معقولات اولی است. استدلال میگردد که عدد از سنخ ماهیت است و آنچه که بالفعل منقسم است، معدود است نه عدد. از این رو, عدد یک امر وحدانی است, گرچه قابل انقسام است (مختار نویسنده). همچنین به این بحث پرداخته میشود که اعداد مختلف، انواع عدد و نه افراد آن هستند. دلیل اقامه می¬شود که تفاوت کم منفصل و متصل در انقسام بالفعل و عدم آن نیست, بلکه در جزء مشترک داشتن است. همچنین به نقد استدلالی پرداخته می¬شود که خطوط مستقیم و قوس¬ها را انواع خط و نه افراد آن میداند.
خلاصه ماشینی:
"قطعا در یک مقاله نمیتوان به بررسی کامل بحث کمیت پرداخت و نظر فلاسفه را به صورت تفصیلی-فردبهفرد و جزءبهجزء-مورد مداقه قرار داد،اما میتوان به پارهای از مباحث که از نظر نگارنده میتواند مورد نقد قرار گیرد،پرداخت که عبارتند از: پرسش اول-چرا فقط یکی از تعاریف کم مورد پذیرش گستردهء فلاسفه قرار گرفت؟ مگر تعاریف دیگرچه اشکالی داشتند که از دایره بحث کم خارج شدند؟آیا واقعا اشکال دارند و باید خارج شوند یا اینطور نیست؟ پرسش دوم-در واقع کم متصل و منفصل چیستند؟مصادیق آن کدامند؟و اصولا تفاوت کم متصل و منفصل در کجاست؟آیا در انقسام و عدم بالفعل آن است یا تفاوت دیگری وجود دارد؟ پرسش سوم-وضعیت عدد چگونه است؟آیا در خارج وجود دارد یا خیر؟آیا از سنخ وجود است یا از سنخ ماهیت؟آیا معقول اولی است یا ثانوی؟آیا عدد،وحدت دارد یا عین کثرت است؟تفاوت عدد و معدود در کجا است؟ پرسش چهارم-ملاک تنوع یا فرد بودن مصادیق کم چیست؟آیا ملاک فرد بودن، عاد مشترک است یا شباهت آثار؟آیا میشود مخروط،مکعب،کره،هرم،منشور و مانند آن را انواع جسم تعلیمی نامید؟ عرض کم فیلسوفان،ماهیت را به دو قسم جوهر و عرض تقسیم میکنند.
علامه طباطبایی به صورت کاملا مشخص و مصداقی(برخلاف سایر فلاسفه که یا ملاک شخصی در آثار آنها یافت نشد یا مصداقی در کتب ایشان به دست نیامد) در بحث این که آیا اجسام تعلیمی مختلف،افراد جسم تعلیمی هستند یا انواع آن و همچنین در باقی کمیات(سطح و خط)ملاک مهمی را معرفی میکنند و آن هم این است که ببینید آیا بین این مثالها،عاد مشترکی وجود دارد یا خیر؟اگر وجود داشت، اینها افراد برای آن کمیت هستند و اگر وجود نداشت،انواع برای آن کمیت هستند."