چکیده:
نکته های بلاغی چند آیه در قرآن مجید
علوی مقدم محمد*
* گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مشهد
بحث خود را در باره آیه 203 سوره بقره که بخشی از مراسم حج را باز گفته و سرانجام به انسان سازی پرداخته، ادامه می دهیم. آیه اینست:
و اذکرواالله فی ایام معدودات فمن تعجل فی یومین فلا اثم علیه و من تاخر ملا اثم علیه لمن اتقی واتقوالله و اعلموا انکم الیه تحشرون
بقره / 203
یعنی: در روزهای معین خدا را یاد کنید و ذکر خدا بگویید [روزهای 11 و 12 و 13 ذی حجه] در این آیه ، خدای بزرگ دستور داده که ختم مراسم حج باید با ذکر خدا و تقوا همراه باشد، یعنی خدا را در روزهای معینی که دراصطلاح، ایام تشریق نام دارد و واقعا روشنی بخش روح و جان انسان است. و عبارت از روزهای 11 و 12 و 13 ماه ذی حجه است یاد کنید، یعنی به یاد باشید و ذکر او را بر زبان جاری سازید. این ایام در لسان روایات، ایام تشریق نامیده شده است.
ایام تشریق هم اسم با مسمایی است؛ زیرا این ایام روشنی بخش جان و روح انسانهاست.
و چه بسا انسانهایی که در پرتور مراسم عالی و یاد خدا بودن، روح و روان شان، روشن گردد.
بخش پایانی آیه یعنی: «... واتقوا الله ...» در واقع تحریض و تشویقی است به لازم بودن تقوا، یعنی خداوند، در ضمن گفته است:
ای انسانی که آمدی و رنج سفر به خود هموار کردی، سعی کن که تقوا را پیشه خود سازی و با روحی پاک در آینده زندگی کنی و از ارتکاب گناه دوری گزینی، خدا خواسته است، بدین وسیله، حج گزاران دارای روحی پاک از آلودگیها بشوند، «اتقوالله» را شعار خود سازند.
شاید بتوان گفت که به یاد خدا بودن و ذکر خدا گفتن و سرانجام از تقوا سخن گفتن و جمله «اتقواالله» را به کار بردن از ویژگیهای اسلام است.
در بخش میانی آیه یعنی: فمن تعجل فی یومین فلا اثم علیه و من تاخر فلا اثم علیه قران گفته است: آنان که شتاب کنند و ذکر خدا را در دو روز انجام دهند، گناهی بر آنان نیست و آنها که تاخیر کنند [و سه روز انجام دهند] نیز گناهی بر آنها نیست...
خلاصه ماشینی:
تأخر فلا اثم علیهقرآن گفته است:آنان که شتاب کنند و ذکر خدا را در دو روز
زائر خانهء خدا نفی گناه کند یعنی پس از انجام مناسک حجی که از روی ایمان باشد،و در آن،اخلاق و توجه باشد،قرآن گفته است همه آثار گناهان پیشین و
اینک بحث خود را در باب آیه 96/آل عمران دنبال میکنیم یعنی آیهء:«ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا و هدی للعالمین»
این آیه،در واقع جواب از سؤال مقدری و پاسخی است به آنان که
ناقة الله و سقیاها»ولی اضافهء به«الناس»در آیهء مورد بحث یعنی«اول بیت وضع للناس»برای این است که بگوییم:تمام مردم در آن بیت مشترک هستند.
کما این که قرآن چون منشأ خیر است در چند مورد از آن به
در واقع گفته شده که کتاب کامل همین قرآن است و«ذلک الکتاب»یعنی«ذلک
در جملهء بعدی قرآن گفته است:«لا ریب فیه»که در این جمله هم
در جمله سوم قرآن گفته است:«هدی للمتقین»یعنی این قرآن
نیاورده از این جهت است که شاید آنان از گمراهی خود دست بردارند و به راه
لیکن قرآن در بخش پایانی آیه نتیجه گیری کرده و گفته است
یعنی در واقع گفته شده است که نباید محرمات خدایی را حلال و مباح بدانید و حلالهای خدایی را حرام.
خاص برخوردار است؛زیرا در این بخش از آیه،قرآن گفته است:باید تمام
جماعت به مفرد تشبیه شده بلکه در این آیه داستان مردمان دو چهره به داستان
قرآن در توصیف حال مردمان دو چهره گفته است که حالت آنان
و در واقع گفته است بر اثر باران تند سیل آسای منزل از آسمان یعنی قرآن،برای