چکیده:
عموما اجرای رفتارهای آدمی خلق الساعه و ابتدا به سکون صورت نمیگیرد بلکه
اجرای رفتار ابتدا در ذهن بشر نقش میبندد و چنانچه شخص، مصمم به انجام آن گردد
مقدمات اجرای آن را فراهم میکند و در نهایت با آغاز عملیات اجرایی، رفتار
موردنظر را نمود خارجی و عینی میبخشد.جرم نیز به عنوان یک رفتار بشری از این قاعده مستثنی نیست، اما آیا تمامی این
مراحل قابل تعقیباند یا حقوق جزا از مرحله و زمان مشخصی حق مداخله و تعقیب مرتکب
را دارد؟به اجمال میتوان گفت که اصولا زمان
مداخله حقوق جزا پس از شروع به عملیات اجرایی است و مراحل قبلی از
حیطه عمل نظام جزایی خارج است.از اینرو غیر قابل مجازات بودن مرحله تهیه مقدمات یا انجام اعمال مقدماتی جز
در موارد استثنایی در کلیه نظامهای کیفری به عنوان یک قاعده و اصل پذیرفته شده
است.تبصره 1 ماده 41 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 متضمن این قاعده در نظام جزای
کشور ماست.لیکن ظاهر ماده 664 قانون موصوف، با قاعده و اصل مزبور مغایرت دارد.در این مقاله تلاش شده است ضمن تبیین اعمال مقدماتی و ویژگیهای آن و تئوریهای
موجود در این زمینه، احکام مواد قانونی یاد شده از جهت وجود تعرض احتمالی میان
آنها و یا عدم آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته، اعلام شود که علیرغم وجود تعارض
ظاهری در مواد قانونی مربوط، اعمال مقدمای در نظام کیفری ایران قابل مجازات نیست.
خلاصه ماشینی:
مثلا وقتی بزهکار در حالی که دست خود را به قصد سرقت کیف پول به جیب کسی داخل کرده، دستگیر میشود، بالشک مرتکب شورع به اجرای سرقت شده و به این اعتبار نیز مجازات میشود، اما اگر همین شخص در حین خرید طناب یا نردبان توقیف شود، بدون تردید این اقدام عمل مقدماتی محسوب میشود و نمیتوان ادعا کرد که به قصد سرقت آن را خریداری کرده است.
27 تبصره 1 ذیل ماده 41 قانون مجازات اسلامی نیز از همین قاعده پیروی کرده و عملیات و اقداماتی را که فقط مقدمه جرم بوده و ارتباط مستقیم با وقوع جرم نداشته است، شروع به جرم ندانسته و از این حیث غیر قابل مجازات اعلام کرده است.
4-انعکاس اصل غیر قابل مجازات بودن عمل مقدماتی در قانون مجازات اسلامی مقنن در تبصره 1 ذیل ماده 41 تصریح کرده است به اینکه:«مجرد قصد ارتکاب جرم و عملیات و اقداماتی که فقط مقدمه جرم بوده و ارتباط مستقیم با وقوع جرم نداشته است، شروع به جرم نبوده و از این حیث قابل مجازات نیست.
در این ماده عبارت«برای ارتکاب جرم»حاکی از آن است که تهیه یا ساخت وسیله که جزو اعمال مقدماتی محسوب میشود، اگر با جرم موردنظر ارتباط مستقیم داشته باشد مشمول حکم این ماده قرار خواهد گرفت و الا از دایره مجازات بیرون خواهد ماند.
به عبارت دیگر قید«برای ارتکاب جرم»در ماده مزبور تفهیم میکند که عمل مقدماتی موضوع این ماده، دیگر آن خصیصه غموض و پیچیدگی را ندارد؛تفسیر و تعبیر دیگری را نمیپذیرد و با جرم مورد نظر ارتباط وثیق و مستقیم دارد و برای ارتکاب آن تدارک دیده شده است.