چکیده:
در این مقاله، ابتدا موقعیت علمی جاحظ، و جایگاه و منزلت وی در دوران حکومت عباسیان بررسی و سپس درباره شخصیت جاحظ در جهان ادبیات عرب، و برای درک بهتر مطالب، راجع به موقعیت دو پایگاه علمی آنزمان یعنی دو شهر بغداد و بصره بحث شده است. همچنین ترجمه مقاله بینظیر جاحظ در اثبات امامت امیر مؤمنان علی(ع) تجزیه و تحلیل و در این زمینه به تفاسیر معتبر شیعه رجوع شده است.
خلاصه ماشینی:
"(همان، ص 563) یکی از نویسندگان معاصر درباره جاحظ چنین گفته است: او سرآمد نویسندگان عرب و مترجمان قوم پارس بهشمار میآید، چون از آنان مطالبی نقل کرده و بهرهمند شده است، فوقالعاده عاشق مطالعه بود، و کتاب را رها نمیکرد مگر اینکه آنرا کاملا میخواند و به مفاهیم آن دست مییافت.
ترجمه اصل مقاله چنین است: این مقالهای است برای کسی که شک و گمان را از خود دور کند، از ادعا و هوای نفس بهدور باشد، یقین را مدنظر خویشتن قرار دهد، و اطمینان داشته باشد که میخواهد از خداوند متعال و رسول گرامیاش پیروی کند؛ همچنین معتقد باشد که پس از رحلت رسول اکرم(ص)، به اجماع امت آنچه در قرآن و سنت آمده، مورد قبول است، و از پیروی از آرا و نظرهای دیگران خود را رها کند، چرا که این آرا و نظرها ممکن است به خطا رود و یا درست باشد.
گفته میشود که این آیه دلالت بر آن دارد که خدای تبارک و تعالی، علما را برگزیده، آنان را بر دیگران برتری داده، درجات آنان را رفیع قرار داده، و آنچه نزد امت مسلمان مسلم است، آن است که علمای اصحاب رسول خدا(ص) که میتوان از آنان بهرمند شد، چهار نفرند: علیبنابیطالب (ع)، عبدالله بن عباس، ابن مسعود، و زید بن ثابت (رضیالله عنهم)؛ و طایفهای، عمربنخطاب را معرفی کردند.
آنگاه پس از بررسی برخی آیات از کلامالله مجید، و نیز تحقیق و تفحص در سنت رسولالله(ص)، مقایسهای میان چهار تن از اصحاب رسول خدا(ص) انجام میدهد، و آنان عبارتاند از: علیبنابیطالب(ع)، عبداللهبنعباس، ابن مسعود، زیدبنثابت، و عمر بن خطاب؛ و بعد از استدلال به سخنان رسول گرامی اسلام(ص) به این نتیجه میرسد که امام عادل و فقیه از قوم قریش که سزاوار رهبری و امامت امت پس از رحلت رسول اکرم(ص) است، حضرت علیبنابیطالب (ع) است."