چکیده:
در پارهای از منابع روایی اهل سنت از جمله صحیح مسلم، مسند احمد بن حنبل، سنن ابن ماجه، صحیح ابن حبان و مجمع الزوائد هیثمی، روایتی مشهور به «تابیرالنخل» آمده، و این روایت مستند دیدگاههای اهل سنت قرار گرفته است. نگارنده در این نوشتار ابتدا به نقد سندی این روایت پرداخته و نشان داده است که برخی راویان این حدیث، در نگاه علمای رجالی و حدیثی اهل سنت ضعیفاند و آنگاه به نقد داخلی و اشکالات محتوایی روایت پرداخته و نشان داده است که پذیرفتن اجتهاد به عنوان یکی از منابع علم پیامبر(ص)، هم به عقیم ماندن رسالت و بعثت میانجامد و هم با قواعد عقلی همخوانی ندارد. در خلال این نوشتار، به تناسب موضوع، اختلاف اهل سنت و شیعه در عصمت و علم پیامبر(ص) نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
نگارنده در این نوشتار ابتدا به نقد سندی این روایت پرداخته و نشان داده است که برخی راویان این حدیث، در نگاه علمای رجالی و حدیثی اهل سنت ضعیفاند و آنگاه به نقد داخلی و اشکالات محتوایی روایت پرداخته و نشان داده است که پذیرفتن اجتهاد به عنوان یکی از منابع علم پیامبر(ص)، هم به عقیم ماندن رسالت و بعثت میانجامد و هم با قواعد عقلی همخوانی ندارد.
این روایت و روایتهای همافق آن، مستند برخی از مبانی کلامی، اعتقادی اهل سنت واقع شده است به طوری که این حدیث مستمسک سیر و سلوک اخلاقی عرفانی کسانی همچون ابن عربی قرار گرفته، وی میگوید به فرمودة رسول خدا در روایت تأبیرالنخل(انتم اعلم بامور دنیاکم) امور دنیوی چندان اهمیتی ندارد، پس همگی باید پرداختن به امور اخروی را بر امور دنیوی ترجیح دهیم.
(همان، ج12، ص119 و 120) بدين ترتيب، اسناد روايت تأبيرالنخل، بر پاية مباني رجالي اهل سنت، ضعيف است و دانشمندان شیعه نيز، روایت تأبیرالنخل را از حیث سند ضعیف بلکه آن را حدیثی جعلی دانستهاند و برخي گفتهاند انگیزة جعل این حدیث و امثال آن، بهرهبرداری سیاسی و فرقهای و مستند کردن حوادثی است که پس از رحلت رسول خدا(ص) پیش آمده است.
این سخنان غیر وحیانی مربوط به امور دنیوی، نتیجة اجتهاد پیامبر(ص) است و امتثال آن واجب نیست و آنچه امتثال آن واجب است، امور وحیانی است اما نووی، در شرح روایت تأبیرالنخل میگوید: «و فی روایة اذا امرتکم بشیء من دینکم فخذوا به و اذا امرتکم بشیء من رأی فانما انا بشر و فی روایة انتم اعلم بامر دنیاکم قال العلماء قوله(ص) من رای ای فی امر الدنیا و معایشها لا علی التشریع.