خلاصه ماشینی:
"ق تقسیمبندی زهری نه مانند روش یونانیان یعنی تقسیم جهان بر اساس چهار جهت شمال،جنوب،شرق و غرب است که پیروان مکتب جغرافیایی عراقی در آثارشان لحاظ کردهاند و نه بر روش هفت اقلیم ایرانی است که پیروان مکتب بلخی و بعضی از پیروان مکتب عراقی بدان متمسک شدهاند آنگاه دریاهای چهارگانه را که در خشکیها قرار دارند، برمیشمارد،سپس بر کروی بودن زمین(نه مسطح بودن آن)تاکید میکند.
ب41ه نظر میرسد زهری اطلاعات مربوط به«مشرق زمین»را- که در لابلای آنها مطالب بکر و دست اولی نیز دیده میشود-از جغرافیدانانی چون جاحظ،ابوعبدالله جیهانی،ابنفقیه و ابنرسته آن چه که در این قسمت از کتاب مهم است،اطلاعاتی دربارهء دادوستد و بازرگانی و اجناس ممالک شرقی،یعنی دست بافتها،پارچهها و بعضی محصولات کشاورزی است که در دنیای قدیم معروفیت داشته و به نام اماکن محل تولید آنها مشهور بوده است.
*** زهری بر روش مکتب بلخی که سرزمینهای اسلامی را به بیست ناحیه یا اقلیم تقسیم کردهاند و بهترین نمونههای آن در کتاب مسالک و ممالک اصطخری و صورة الارض ابن حوقل مشاهده میشود،نیست و کتاب وی هیچ شباهتی با کتب جغرافیایی این مکتب ندارد ایران در کتاب الجغرافیة زهری همان طور که گذشت،اگرچه اطلاعات زهری دربارهء سرزمینهای شرقی بسیار آشفته و گاه کاملا اشتباه است-چنان که مثلا نیشابور را در سرزمین شام و حدود اردن دانسته و از سجستان در محدودهء فلسطین نام میبرد-لیکن به منظور آشنایی خوانندگان از اخبار زهری دربارهء سرزمینهایی که در کتاب او در محدودهء ایران قرار میگیرند،تقسیمات جغرافیایی اقلیمهای سوم و چهارم در کتاب زهری در این جا میآید: اقلیم سوم در کتاب الجغرافیه: زهری اقلیم سوم را منقسم بر سه«ناحیه»میداند که عبارتاند از: 1-ناحیه اول:«محدودهء آن از فارس تا بصره است»."