چکیده:
جاده تبریزـ مرند، در بخشی از مسیر خود با عبور از گردنه استراتژیک پیام، جلگه
صوفیان و تبریز را به دشت مرند ارتباط میدهد. در این مسیر، جاده از زمینهایی عبور
میکند که ارتفاع زیاد، گسترش نهشتههای سطحی کواترنر، دامنههای ناپایدار و فعالیت
فرایندهای ژئومورفولوژیکی متعدد از ویژگیهای آن است. علاوه بر این، وقوع سیلابها و
روانههای خردهسنگی، حرکات تودهای، وجود گسلهای فعال، فرسایش قهقرایی و عملکرد
نادرست انسان در بهرهبرداری از امکانات منطقه، اجرای طرحهای عمرانی از قبیل
راهسازی را با مشکلاتی مواجه ساخته است. شناسایی دقیق مسیر و ارزیابی
ژئومورفولوژیکی آن، بررسی آثار ژئومورفیکی ایجاد خطوط ارتباطی و شناسایی مخاطرات
طبیعی ناشی از عوامل ژئومورفولوژیکی، اهداف این تحقیق را شامل میشوند.
این تحقیق اهمیت توجه به فرایندهای ژئومورفولوژیکی را در مهندسی راهسازی و همچنین
برنامهریزیهای آمایش سرزمین در مناطق مشابه، تبیین میکند و بر توانایی و نقش
دادههای ژئومورفولوژیکی در طراحی راههای ارتباطی تأکید دارد.
خلاصه ماشینی:
"شکل 2 وضعیت زمینشناسی گردنه پیام وجود عناصر منفصل مثل رس، ماسه، قلوه سنگ و قطعه سنگها در ترکیب نهشتهها، لیتولوژی نامقاوم، نفوذپذیری زیاد، وجود ذخایر آب زیرزمینی و خاکهای حاصلخیز از ویژگیهای قابل توجه نهشتههای کواترنری است که علاوه بر تأمین منابع آب و خاک، از نظر ژئومورفولوژی مناطق متشکل از این گونه نهشتهها نیز حایز اهمیت میباشند.
حال اگر اثر فرسایشی رودخانه و زیرکنی جاده، ریزش واریزهها در دامنههای سنگی، حرکات تودهای مثل لغزش و خزش و فرسایش خندقی و شستشوی سطحی نهشتههای کواترنری را نیز به موارد فوق افزوده شود، اهمیت توجه به خطرهای ناشی از این عوامل بیش از پیش روشن میشود.
به عبارت دیگر، راه مسیر دو رودخانه جاری در دو یال گردنه را دنبال میکند و در کل مسیر، بجز در قسمتهایی که راه بهوسیله ترانشههای ایجاد شده از میان رسوبات میوسن عبور میکند، بر روی بستر آبرفتی رودخانه و تراسهای رودخانهای (بستر طغیانی رودخانهها) قرار گرفته است (شکل 2).
اثر اینگونه سیلابها به چند شکل در طول راه ظاهر میشود: 1ـ زیرکنی جاده به دلیل قرار گرفتن آن در بستر طغیانی رودخانه 2ـ وقوع روانههای خردهسنگی، بسته شدن آب رودها و نشت آب به روی جاده 3ـ تمرکز آبهای سطح جاده و ایجاد خندقهای عمیق در شانههای جاده با این حال بخشهایی از مسیر، از آسیبپذیری بیشتری نسبت به سایر قسمتها برخوردار است (شکل 5).
[22] RFAFJ(The Research Group for Active Faults of Japan); “Active faults in and around Japan: Distribution and degree of activity”; Journal of natural disaster science, Vol. 2, No. 2, 1980."