چکیده:
یکی از شاخصهای توسعه علمی هر کشور، تولید علمی است. و از آنجا که کشور ایران
براساس دادههای موجود از لحاظ تولید علمی فاصله بسیار زیادی چه از نظر کمی و چه از نظر
کیفی با استانداردهای جهانی دارد، به منظور افزایش سطح کمی و کیفی تولیدات علمی کشور
نیاز به اتخاذ تدابیر مناسب و سیاستگذاریهای لازم است که این امر در سایه آشنایی با فرایند
تولید علمی و عوامل موءثر بر آن عملی خواهد شد. تحقیق حاضر به بررسی این فرایند که در
حوزه جامعهشناسی علم قرار میگیرد میپردازد.
بر این اساس تحقیق حاضر برای بررسی فرآیند تولید علمی، به مطالعه عوامل هنجاری و
سازمانی و تأثیر آن بر میزان تولید علمی اعضای هیئت علمی میپردازد. در این پژوهش، میزان
تعهد هنجاری اعضا، هنجارمندی سازمانی از دیدگاه اعضا و میزان ارتباطات بهمثابه عوامل
هنجاری و سازمانی موءثر بر میزان تولید علمی بررسی شده است. چارچوب نظری اصلی این
تحقیق بر پایه نظریه مرتون و ارزشها و هنجارهای مطرحشده توسط رزنیک قرار دارد.
این پژوهش در جامعه دانشگاهی و پژوهشی انجام گرفته است. نمونه این تحقیق شامل
270 نفر عضو هیئت علمی است که از این تعداد 194 نفر مربوط به جامعه دانشگاهی و
76 نفر مربوط به جامعه پژوهشی است. پردازش و آزمونهای آماری این تحقیق مبین این
واقعیت است که در تبیین میزان تولید علمی اعضای هیئت علمی، بخشی از عوامل هنجاری و
سازمانی پیشبینی شده نقش دارند. از بین این عوامل میزان ارتباطات بیشترین تأثیر را بر میزان
تولید علمی در هر دو جامعه مطالعه شده، داشته است. همچنین نقش تعهد هنجاری بر میزان
تولید علمی پاسخگویان تأیید شد و اعضای دانشگاهی متعهد به هنجارهای علمی از تولید
علمی بیشتری برخوردار بودند. اما تأثیر هنجارمندی سازمانی بر میزان تولید علمی اعضای هیئت
علمی در هیچیک از دو جامعه تأیید نشد و میزان هنجارمندبودن سازمان هیچ تأثیری بر میزان
تولید علمی اعضای آن نداشت. براساس مدل رگرسیون چند متغیره تولید علمی تعداد
واحدهای تدریسی اعضای هیئت علمی در دوره تحصیلات تکمیلی نیز در تولید علمی آنان
تأثیر دارد. در مدل نهایی متغیرهای ارتباطات، تعداد واحدهای تدریسی در دوره تحصیلات
تکمیلی و تعهد هنجاری پاسخگویان در مجموع حدود 23 درصد از واریانس متغیر وابسته
(تولید علمی) را تبیین میکنند.
خلاصه ماشینی:
"نتایح حاصل از تحلیل رگرسیونی چندگانه متغیرهای موجود در معادله را میتوان بهصورت زیر نشان داد: = تعهد هنجاری xi+ (هنجارمندی سازمانی) 202/0 + (تحصیلات) 917/0 + (سابقه کار) 36/1 + (ارتباطات) 54/1 جدول 6: آزمون تفاوت میانگین متغیرهای اصلی برحسب گروههای علمی ـ پژوهشی میزان تعهد هنجاری ارتباطات تولید علمی میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار نتایج توصیفی تحلیل واریانس علوم انسانی 12/114 17/8 99/39 07/9 24/78 52/92 علوم پایه 49/116 17/8 5/44 75/7 76 68/91 علوم پزشکی 08/110 62/7 16/43 42/9 37/102 59/78 علوم فنی و مهندسی 99/111 35/9 96/44 86/7 18/69 9/55 علوم کشاورزی 06/117 48/7 46 23/1 07/81 54/90 هنر 15/111 41/3 66/41 15/1 66/43 71/25 آزمون تفاوت میانگینها (ANOVA) مجموع مجذورات بین گروهی 1/1617 86/1012 78/14922 درون گروهی 99/20459 18/18220 5/1905235 میانگین مربعات بین گروهی 42/323 57/202 55/2984 درون گروهی 5/77 01/69 89/7271 کمیت F 17/4 93/2 41/0 سطح معناداری 001/0 01/0 84/0 براساس معادله گفته شده، میزان تعهد هنجاری پاسخگویان بیشتر از هر متغیر دیگری متأثر از ارتباطات، سابقه کار، تحصیلات و هنجارمندی سازمانی است، در این میان ارتباطات و سابقه کار پاسخگویان تأثیر زیادی بر میزان تعهد هنجاری پاسخگویان گذاشته است.
6ـ3ـ پیشنهادها از آنجا که طبق آمار و شواهد موجود، میزان تولید علمی کشور در سطح بسیار پایینی قرار دارد، لذا برای ارتقای کمی و کیفی اجتماعات علمی در کشور و قرار گرفتن در فرایند توسعه علمی، بهترین توصیه این تحقیق، بهینه ساختن فضا و جو حاکم بر اجتماعات علمی در جهت تشویق اعضا به توسعه فعالیتهای علمی و تحقیقاتی خود و افزایش تولیدات علمی و تقویت سوگیری هنجاری آنان است که به این منظور پیشنهادهای زیر ارائه میشود: 1ـ ایجاد فرهنگ تحقیق و ارزش نهادن به فعالیتهای تحقیقاتی و توجه بیشتر به امر تحقیقات در دانشگاهها و موءسسات پژوهشی و سوق دادن نیروهای انسانی متخصص و اعضای هیئت علمی به مشارکت در تولید علمی کشور."