چکیده:
تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری شیواترین تفسیر عرفانی است که حله دلاویز ادب پارسی بر تن دارد. این تفسیر که به سبک مفسرین عامه نگارش یافته از اوایل قرن ششم «520 ه» به یادگار مانده است.
از ویژگیهای سبکی این تفسیر که شیرینی آن را دو چندان کرده استناد به اشعار زیبا و لطیف عربی و فارسی است. در این تفسیر حدود هشتصد بیت شعر عربی مناسب حال و مقال آمده است که آنها را می توان تحت مقوله های: نحو، لغت، قرائت، بلاغت، دین، ادب، تاریخ و... مورد بررسی و تحلیل قرار داد. نگارنده این سطور در این مقاله با بضاعت مزجاه خود به ترجمه و تعیین منابع و مستندات شواهد نحوی شعری کشف الاسرار پرداخته امیدوار است در شماره های آتی بقیه مقوله ها را نیز به خواست خداوند متعال تقدیم خوانندگان گرامی و فرزانه بکند. در خاتمه امیدوار است خوانندگان فاضل هر سهو و زلتی را که مشاهده نمایند با عین رضا و نظر خطاپوش ملاحظه فرمایند...
خلاصه ماشینی:
"این بیت که از قصیدهای است به مطلع: حسدوا الفتی إذا لم ینالوا سعیه فالقوم أعداء له و خصوم در گوینده آن اختلاف است در حماسة البصریة(2/962)،العقد الفرید (2/271)،إیضاح شواهد الإیضاح(2/843)،المؤتلف(372)و معجم لآلی الشعر (263)اسناد بیت را به متوکل اللیثی بن عبد الله بن نهشل داده اما در شرح شذور الذهب(461)،تطبیقات النحویة(2/362)،الجامع الشواهد(2/743)، شرح الرضی علی الکافیة(4/57)و فتح القریب(3/613)اسناد بیت را به أو الأسود الدؤلی دادهاند.
(معج المفصل ج 2 ص 565) ***** أموالنا لذوی المیراث نجمعها و دورنا لخراب الدهر نبنیه 3/297 آقای دکتر إمیل بدیع یعقوب در المعجم المفصل فی شواهد النحویة الشعریة (ج 2 ص 6501)به نقل از اللامات اسناد بیت را به سابق البربری داده است و شاهد برای«لذوی»و«لخراب»است که«لام»معنی«عاقبت»و«در نهایت»میدهد:یعنی با آنکه قوم شاعر مال را برای میراثخوار و خانهها را برای خراب کردن تهیه و تدارک نمیبینند ولی چون در نهایت و عاقبت کار چنین میشود بنابر این«لام»برای عاقبت بوده و معنی بیت چنین خواهد بود: مالهای خود را برای میراثخواران فراهم میکنیم و خانههای خود را برای ویران کردن روزگار میسازیم» ***** أرب یبول الثعلبان برأسه لقد ذل من بالت علیه الثعالب 3/618 میگوید:آیا آنچه که دو روباه بر سر آن ادرار کردند خداست؟همانا آنچه روباهها بر سر آن ادرار کردند ذیل است(و خدا نیست)."