چکیده:
این مقال پاسخ این پرسش است که راز ماندگاری و مستی بخشی اسرار التوحید و ابو سعید چیست؟ نویسنده تأویل را-که عنصر غالب در متن اسرار التوحید و شخصیت ابو سعید است-یکی از دلایل این امر میداند؛لذا کوشیده است تا از این رهگذر ادعای خویش را اثبات کند و به همین منظور ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی تأویل و تفاوت آن با تفسیر پیشینهاش در نصوص دینی پرداخته و آنگاه تأویلهای ابو سعید در اسرار التوحید را در چهار مقولهء:نصوص دینی؛شعر؛پدیدههای عالم هستی و اصطلاحات صوفیانه طبقهبندی کرده،نشان داده است که ابو سعید چگونه توانسته با بهرهگیری از فرآیند تأویل به آفرینش تازهای دست یابد.
خلاصه ماشینی:
"پیش از طبقهبندی و نقل تأویلها، بایستهء یادآوری است که ما اصطلاح تأویل را در اینجا در معنا و مفهومی گستردهتر از معنی مصطلح آن بکار بردهایم؛هر نوع دخل و تصرفی که از جانب ابو سعید در معانی قرآن و حدیث و واژگان و مفاهیم شعر و طبیعت و پدیدهها و اصطلاحات صوفیانه صورت گرفته و به فهم و دریافت تازهای منتهی شده است،در شمار فرایند تأویل آوردهایم؛خواه این امر دریافت معنی و مفهوم تازه از قرآن و حدیث باشد،خواه دخل و تصرف در واژگان،مثل:تبدیل «نبودت»در شعری یا تبدیل نام روستای«شامینه»و«شاه میهنه»و یا درنگ بر سر کلمات و نامها و ارائه تلفظ متفاوتی از آنها.
نمونههای تأویل اشعار: 1-زیباترین برخورد هنری و تأویلی که ابو سعید با شعر دارد در ضمن حکایتی است که در آن حس مؤدب به دستور برای تهیه برگ و آذوقهء درویشان به در خانقاه علی صندلی، سرسختترین منکر ابو سعید،به کرانهء نیشابور میرود و پیغام شیخ را-مبنی بر تکفل و تهیه برگ درویشان-میگزارد،اما علی صندلی از سر طنازی و نکتهگیری میگوید:«برو ای دوست!من کار دارم مهمتر از این،من چیزی به شما دهم تا شما دجلمکوزنید و کخکخ کنید و این بیت برگوئید؛بیت: آراسته و مست به بازار آیی ای دوست نترسی که گرفتار آیی؟ من بازگشتم و با نزدیک شیخ آمدم و نخواستم که آنچه رفته بود با شیخ بگویم."