چکیده:
اجتهاد به معنای تلاش سازمان یافته و روشمند فقیهان برای دست یافتن به احکام شرعی،
عمری به بلندای اسلام دارد. اجتهاد در کل ادوار فقه شیعه و در غالب دوران های فقه
اهل سنت، مبتنی بر تلاش های فردی بوده است. اجتهاد فردی در عین حال که خود ارزشمند
و مفید است، همواره در معرض آسیبهای جدی بوده که امروزه با گسترش و پیچیده تر شدن
علوم و روابط انسانی، بر میزان افزون گشته است. یکی از راه حل های پیشنهادی برای
کارآمدتر ساختن اجتهاد، گروهی کردن آن است. از اجتهاد گروهی، تفسیرهای متنوعی ارائه
شده است مانند این که گروهی از فقیهان دارای شرایط،گرد هم آیند و با تضارب آراء و
اندیشه هایشان به نتایج واحدی دست پیدا کنند. این نوع از اجتهاد نیز گرچه هم در
حوزة نظر و هم در حوزة اجرا با ابهاماتی روبه رو است اما به نظر می رسد از اجتهاد
فردی، سودمندتر باشد.
در مبحث اجتهاد گروهی، موضوعات بسیاری وجود دارد که در این نوشتار تنها به مفهوم
اجتهاد گروهی و حجیت آن پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"در حقیقت، این پرسش به مسألۀ حجیت رأی اکثریت بر می گردد که معمولا در میان فقیهان امامی –به ویژه در سطح احکام – هواداری ندارد(نا گفته نماند که حتی در فرض شخصیت حقوقی برای شورا اگر یکی از اعضاء نظرش با شورا مخالف باشد و حتی به نظر خود عمل کند- البته در امور غیرحکومتی – مشکل چندانی پیش نمیآید).
اما در باب مقلدان صور مسأله چنین است : الف) اگر برای شورای فتوا، مقام و شخصیت حقوقی فرض شود، لازمۀ آن این است که این شورا هرگاه فتوایی صادر کند – اعم از آن که اتفاق همۀ اعضاء باشد یا رأی اکثریت- بر مقلدان شورا لازم است که از آن تبعیت کنند(در مبحث مستقلی، به مسألۀ تقلید از مجتهدان گروهی، پرداخته می شود).
البته چنان که گفته شد، اگر اجتهاد گروهی به این معنی باشد که گروهی از مجتهدان گرد هم آیند و در برخی مسائل فقهی مورد ابتلای جامعه، به بحث و بررسی بپردازند و چنانچه بر نظر واحدی اتفاق کردند آن را به عنوان نظر شورا اعلام کنند، قطعا هیچ ایرادی بر آن وارد نیست بلکه از آنجا که در مبادی اجتهاد، از مشورت بهره گرفته شده است بسیار ارزشمند نیز هست."