چکیده:
چنانکه از عنوان مقالة حاضر پیداست، مؤلف درصدد است که پیوند تفسیر قرآن با سیر
تطور و پیشرفت علم بلاغت در زبان عربی را آشکار کند. وی بدین منظور پس از بیان
توضیحاتی کلی درباب خاستگاه دانش بلاغت و بدیع در ادب عربی و اروپایی، به تطبیق
نظریة خود در موردی خاص یعنی صنعت «لف و نشر» میپردازد. بهنظر مؤلف صنایع بدیعی
ــ و از جمله لف و نشر ــ هرچند خاستگاهی غیردینی داشتهاند، اما توسعه و تکامل خود
را در تمام مراحل وامدار دقتها، نکتهسنجیها و دلمشغولیهای مفسران در فهم معانی
آیات قرآنی بودهاند. وی در بحث از سیر تحول صنعت لف و نشر، میکوشد تا نشان دهد
این صنعت تا چه حد با صورت بلاغی دیگری به نام «تفسیر» آمیخته شده است. «تفسیر» را
ــ که در اصل صنعتی ادبی و غیردینی بود ــ برخی از ادیبان اسلامی چون زمخشری در
تفاسیر قرآنی خود با پارهای از آیات قرآن پیوند زدند و گاه نام دیگری با عنوان لف
بر آن اطلاق کردند. اما دانشمندان بلاغی متأخر چون قزوینی و تفتازانی که همگی از
اصحاب مدرسة سکاکی شمرده میشوند، اصطلاح لف و نشر را صریحتر بهکار بردند و در
ذکر اقسام، شقوق، تعاریف و ایراد شواهد شعری و غیرقرآنی برای آن سنگ تمام گذاشتند.
خلاصه ماشینی:
"نویری، علاوه بر چندین مثال حاوی فساد التفسیر، برگرفته از قدامه (پیشتر را ببینید)، به بیتهای زیر نیز اشاره میکند: غیث و لیث فغیث حیـــن تسـأله عــرفا و لیث لدی الهیجاء ضرغام (همان، ج 7، ص 129، منسوب به ابومسهر، م حدود 91) سل عنه و انطق به وانظر إلیه تجد مـــلء السامــع والافواه و المقـل (همان، ج 7، ص 130، منسوب به ابنشرف، م 460) روشن است این دو بیت همانند دیگر مثالی که نویری در بالا آورده بود، برای تبیین و توضیح صنعت لف و نشر کفایت میکنند.
این عنصر رابط میتواند دستوری و نحوی باشد، مانند عائد «فیه» در آیة 73 سورة قصص، یا معنایی باشد، مانند واژة« الآخریات» در مثال زیر(منسوب به ابنالرومی، م 293) [21]که قزوینی آن را در الایضاح خود آورده است (شروح التلخیص، ج 4، ص 330): آراؤکم و وجوهکم و سیوفکم فی الحـادثــات إذا دجون نجوم فیها معالم للهدی و مصابـــح تجلو الدجی و الآخریات رجوم سبکی میگوید مراد از الآخریات، همان «آخرین (واژهی ذکرشده در میان سه عنصر لف، یعنی آراؤکم، وجوهکم، و سیوفکم)» است، و ایــراد وی بر الآخریـات ایـن است که با ایجاد ارتباط بیش از حد روشن بین سیوف و رجوم، دیگر جایــی برای تخیل خواننده باقی نمیمانـد."