چکیده:
علم تناسب لفظی آیات، یکی از زمینههای بررسی قرآن است که نقش بسزایی در فهم آن
دارد. این بحث از دیرباز و با عناوین مختلف مطرح شده است و موافقان و مخالفان
دربارة آن به جدل پرداختهاند.تناسب را می توان در ارتباط میان اجزای یک آیه،
پیوند آیات با یکدیگر و نیز پیوستگی سورهها با یکدیگر جستجو کرد.تناسب آیات سورة
«جمعه» نمونهای بارز از مسألة مذکور است که در این مقاله مورد تأکید قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"قبل از بررسی و مقایسة آیات یاد شده، متذکر میشویم که جمعی از مفسران بخشی از آیة 60 سورة اسراء «و ما جعلنا الرؤیا التی أریناک الافتنة للناس» را نیز مربوط به معراج پیامبر (ص) میدانند و چون این مسأله مورد اختلاف است (طباطبایی، 13/140 تا 143) از بحث دربارة آن صرف نظر میکنیم.
تناسب آیات در سورة «جمعه» این سوره پاسخی به برخورد و اعتراض یهود به مسلمانان است و در آن، محورهای زیر مورد بحث قرار میگیرد: 1- تسبیح تکوینی؛2- تسبیح تشریعی به اقتضای بعثت رسول؛3- بعثت رسول در میان امیین؛ 4- دلائل بعثت در میان امیین، الف- آشکار بودن گمراهی امیین (برخلاف گمراهی یهودیان)؛ب- شایستگی وراثتی موجود در میان امیین (بر خلاف یهود)؛ج- بیلیاقتی یهود در میزبانی پیامبران؛5 - ادعای یهود مبنی بر اینکه اولیاء خدا هستند و پاسخ به این ادعا؛ 6 - تشبیه غیرمستقیم مسلمانانی که نماز جمعه را پاس نمیداشتند به یهودیانی که حرمت «یوم السبت» را شکستند.
بحث اصلی این سوره با یهودیان است که خود را مقربان خدا میدانستند و چنانچه در ابتدای دعوت پیامبر (ص)، یهودیان مورد خطاب قرار میگرفتند، این اعتراض مطرح میشد که چرا با مشرکان که در گمراهی آشکار به سر میبرد، برخورد نمیشود؟ از سوی دیگر عوامل وراثتی به گونهای بوده است که شایستگی وراثتی در خانوادهای از امیین (امت عرب یا غیر اهل کتاب یا اهل ام القری) وجود داشته است «ذلک فضل الله یؤتیه من یشاء» نیز یهودیان لیاقت میزبانی پیامبری جدید را نداشتهاند که قرآن میفرماید: «أفکلما جاءکم رسول بما لا تهوی أنفسکم استکبرتم ففریقا کذبتم و فریقا تقتلون» (بقره، 87) یعنی یهودیان نمیتوانند حامل قرآن باشند چرا که تورات را پاس نداشتند «کمثل الحمار یحمل اسفارا »."