چکیده:
روزی در درس (فن ترجمه) برخی از دانشجویان از ترجمه آیه 6 از سوره مائده:
«فاغسلوا وجوهکم و أیدیکم الی المرافق و امسحوا
برءوسکم و أرجلکم إلی الکعبین» سؤال کردند و این که چرا با
وجود آیاتی بدین صراحت، مسلمانان در گرفتن وضو تا این اندازه اختلاف نظر دارند. این
سؤال زمینه نگارش مقاله حاضر را فراهم کرد که نتایج زیر حاصل این تحقیق است:
اعراب «أرجلکم» از دیدگاه نحوی با استدلال به نقد کشیده شده و ممتنع بودن عطف
«أرجلکم » بر «وجوهکم» با ادله فراوان از قرآن و ادب عربی به اثبات
رسیده است. همچنین، نگاه تازهای به «إلی المرافق» در آیات بالا شده است.
دو واژه «اغسلوا» و «امسحوا» از زوایای مختلف بررسی شده و نظر کسانی که دو
واژه را مترادف میدانند رد شده است. علاوه بر آن، اثبات شده که شستن پاها به جای
مسح به دلایل متعدد با سیاق قرآن در تضاد است و تنها تعصب، موجب خطا در فهم آیات
شده است. ضمن این که انتساب مسح کفش ها به جای پاها به پیامبر- صلی الله علیه وآله
وسلم- با استدلال رد شده است.
قواعد نحوی به هیچ عنوان شستن را به جای مسح تأیید نمیکند. بنابراین انتساب شستن
پاها به پیامبر -صلی الله علیه وآله وسلم- و این که جبرئیل مسح را نازل کرده ولی
سنت آن حضرت شستن پاها بوده، کاملا بی اساس است. در این مقاله به ادعای کسانی هم
که عقیده دارند شستن پاها از مسح به نظافت نزدیک تر است با استدلال پاسخ داده شده
است. در خاتمه نیز تاریخچه مختصری از آغاز اختلاف در وضو بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
"حال این سؤال مطرح میشود که از نوک انگشتان تا انتهای آرنج شسته شود یا از آرنج تا نوک انگشتان؟ اکنون برای روشن شدن بحث به این مثال توجه فرمایید: اگر به کسی که در گل و لای افتاده گفته شود: «اغسل بدنک من الرجل إلی الرأس: بدنت را از کف پا تا فرق سر بشوی» آیا منظور گوینده این است که او باید در حمام سر و ته شود تا ابتدا پا و سپس سر را بشوید؟ یا دوش حمام را در کف حمام نصب کند تا از کف پا آب را به ناحیه سر منتقل کند؟ و یا این که مقصود گوینده بیان محدوده شستشو است؟ حال به شستن دست برمی گردیم و این سؤال را مطرح میکنیم که آیا برای شستن دست باید آن را به آسمان بلند کرد و از بالا به پایین شست یا این که باید دست به همان صورت طبیعی یعنی رها شدن در امتداد طول بدن، به همان صورتی که با ساختار بدن سازگار است، شسته شود؟ همین سؤال در ارتباط با صورت نیز مطرح میشود و آن این که چرا صورت از پایین به بالا شسته نمیشود.
قرطبی در ادامه مینویسد: «اگر گفته شود مسح بر کفش ها با نزول سوره مائده منسوخ شده و آن را ابن عباس گفته است و ابو هریره و عایشه نیز آن را رد کردهاند و مالک نیز در روایتی به نقل از او آن را انکار کرده است، پاسخ این است که کسی که چیزی را نفی میکند و دیگری آن را اثبات میکند حجتی برای نفی کننده باقی نمیماند، در حالی که مسح بر روی کفش ها را تعداد زیادی از صحابه و دیگران اثبات کردهاند»."