چکیده:
شهید سید مصطفی خمینی پرورشیافته مکتب حکمت متعالیه بوده و دارای نوآوریهای متعددی در فلسفه اسلامی میباشد.آراء وی در کتاب بزرگی بنام «القواعد الحکمیة» مطرح شده که مفقود شده است. نگارنده با بازبینی بیست و نه مجلد از کتاب وی،نظریات جدید ایشان را گرد آورده است.از میان پنجاه نظریه جدید فلسفی ایشان،تعداد سی و دو عنوان به مسائل الهیات بالمعنی الاعم و مباحث موضوع فلسفه،وجود و ماهیت،وجود ذهنی،مواد ثلاث،حرکت،جوهر و عرض،انسانشناسی و علت و معلول مربوط میشود. این پژوهش به طرح نظریات ایشان و اشاره به آراء فلاسفه قبل از ایشان،مخصوصا صدر المتألهین پرداخت تا ضمن مقایسه این آراء با یکدیگر،جایگاه هر نظریه بخوبی آشکار گردد.دستهبندی آراء وی در قالب فصلبندی کتاب الحکمة المتعالیة،گامی در جهت تدوین تاریخ فلسفه اسلامی معاصر محسوب میشود.
خلاصه ماشینی:
"البته این سخن درباره بسیاری از فلاسفه صحیح است زیرا همت بیشتر فلاسفه اسلامی در چند قرن اخیر به شرح و بیان آراء صدرا صرف شده و اگر نوآوری کمی نیز در میان ایشان مشاهده شود بیشتر بگونهیی است که رد پای آن را در کلمات صدرا میتوان یافت.
از آنجا که کتاب اصلی شهید خمینی که از آن بنام«القواعد الحکمیة»یاد کرده است در دسترس نیست و در پی تهاجم نیروهای امنیتی رژیم پهلوی از بین رفته است،بسیاری از استدلالهای ایشان در مباحث فلسفی در اختیار ما قرار ندارد،اما تعداد قابل توجهی از مسائل فلسفی، بمناسبتهای مختلف در دیگر کتابهای وی موجود است که گاهی در حد ابراز نظریه است و گاهی به استدلال آن نیز اشاره دارد.
22 اما شهید معتقد است این اقسام که در واقع باید پنج قسم باشد،زیرا وجود تصویری نیز یکی از آنها است؛هیچ قابل دفاع نیست زیرا وجود ذهنی و عینی با هم تداخل دارند،همچنین وجود وهمی و خیالی که از اقسام ذهنی شمرده شدهاند مربوط به یک شیء نیستند بلکه برخی موجودات دارای وجود خیالی بوده و برخی از آنها دارای وجود وهمی هستند.
38 اما شهید معتقد است فلاسفه میان دو بحث خط کردهاند:اول،بحث تناهی اجسام،بحث تناهی ابعاد،آنچه بعنوان ادله تناهی ابعاد ذکر شده است بیشتر از این را اثبات نمیکند که موجودی که در آن ابعاد سهگانه تصور میشود و جسم نامیده میشود، نمیتواند دارای وجودی بینهایت باشد و این همان مسئله تناهی اجسام است."