چکیده:
تکثر فهم پیامبران،از جمله دلایلی است که عدهای از طرفداران نظریهء پلورالیسم حقانی ادیان برای تقویت دیدگاه خود بیان میکنند.آنان فرضیهء خود را از دو منظر تفسیر کردهاند.نخست اینکه پیامبران با قابلیتها و حالات ویژهء خود،هریک از نظرگاه ویژهء خود به حقیقت واحد نگریسته و دریافتهای متفاوت خود را به شکل دین به پیروان خود عرضه کردهاند؛و دوم اینکه تجلیات و ظهورات خداوند بر پیامبران گوناگون بوده و علتی برای پیدایش ادیان مختلف شده است.این عده در بیان فرضیهء خود،به آیاتی از قرآن کریم نیز استناد کردهاند. نوشتار حاضر بر آن است تا نظریهء فوق را،از هر دو منظر،عمدتا با نگاهی درونیدینی و با تکیه بر آیات قرآن،بررسی کند.
خلاصه ماشینی:
"این آیه بهطور صریح بر این نکته دلالت دارد که مفاد وحی بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)و سایر پیامبران،حاصل تجربه شخصی آنان و زاییده افکار و دریافتهای گوناگون آنان نبوده است؛بلکه عین حقیقت و کلامی بوده که از ناحیه پروردگار بر قلب پیامبر نازل میشده و او وظیفه داشته است تا کلام الهی را همچون امانتی به بشر منتقل کند و همین امر موجب نگرانی آن حضرت و تعجیل نسبت به حفظ پیام الهی گردیده است.
بنابراین،توصیفاتی که در قرآن کریم از نعیم اخروی و بهجت و لذت معنوی یا نقمات و عذابهای دوزخی شده است،نه حاصل تجربه شخصی پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)، بلکه عین کلام خداوند و بیان واقعیت خارجی بوده است؛و اینکه گفته شده است پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)در بیان لذات بهشتی،تجربه شخصی خود را دخالت داده و توصیف او در مقام بیان،در قالب"حور"و به تعبیر آنان زنان سیهچشم،درآمده است و«هیچ گاه در قرآن ذکری از موهای بور و چشمانی آبی به میان نیامده است»(سروش،0831،ص 31)از عدم دقت در معنای لغوی لفظ"حور"نشأت میگیرد.
و این بیان هرچند بهطوریکه در قرآن حکایت شده در شرایع رسولان و انبیای او از نظر مقدار و کیفیت مختلف است،اما درعینحال از نظر حقیقت چیزی جز همان امر واحد نیست؛اختلافی که در شریعتها-قبل از تحریف و دستبرد بشر1-وجود دارد از نظر کمال و نقص است،نه اینکه اختلاف ذاتی و تنافی اساسی بین آنها باشد؛و معنای جامعی که در همه آنها هست عبارت است از تسلیم شدن به خدا در انجام شرایعش،و اطاعت از او در آنچه در هر زمان با زبان پیامبرانش از مردم میخواهد."