چکیده:
هدف مقاله حاضر بررسی اثرات تحولات جمعیتی شامل میزانهای رشد،تحولات ساختاری(جنسی،سنی،ترکیب فعالیت)بر ساختارهای فضایی و الگوی پراکنش سکونتگاههای روستایی در محدوده بخش مرکزی شهرستان بیرجند است که به مدد تجزیه و تحلیلهای جمعیتی انجام گرفته است.نتایج حاصل از بررسیهای انجام شده نمایانگر تاثیرپذیری شدید ساختارهای فضایی از روند تحولات جمعیتی و ناپایداری جمعیتی سکونتگاههای روستایی است.تخلیه جمعیتی روستاها،عدم تعادل در وجوه ساختاری جمعیت و سکونتگاههای روستایی ما حصل عوامل متعددی از جمله تحولات ساختاری جمعیت است.
خلاصه ماشینی:
"الف)ویژگیهای جغرافیایی محدوده مورد مطالعه شهرستان بیرجند با وسعتی معادل 49112 کیلومتر مربع در شرق کشور واقع شده است و براساس آخرین تقسیمات کشوری و نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن(سال 5831)دارای 545 آبادی دارای سکنه است و مشتمل بر 2 بخش به نامهای مرکزی و خوسف میباشد.
جدول(2):مقایسه تراکم نسبی و تراکم بیولوژیک در بخش مرکزی به تفکیک دهستان (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:معاونت برنامهریزی استانداری خراسان جنوبی (ب)توزیع جمعیت روستایی در طبقات جمعیتی: یکی از ویژگیهای سکونتگاههای روستایی محدوده مورد مطالعه،کوچکی سکونتگاهها از نظر تعداد جمعیت و همچنین تفرق این سکونتگاههاست.
همچنین 05 درصد از روستاها در دوره زمانی 58-5731 دارای رشدی معادل 2/5 درصد سالیانه و کمتر از آن بودهاند،در حالیکه این رقم برای دوره آماری 56-5531 معادل 1/3-درصد بوده است،که خود حاکی از روند کند شدن تخلیه جمعیتی در در این دهستان بوده است به طوری که میزان جمعیت از 8139 نفر در سال 5531 به 68271 نفر در سال 5831 رسیده است که نرخ رشد 1/42 درصد را نشان میدهد.
براساس مصادیق فوق وضعیت جوانی جمعیت شهرستان بیرجند به تفکیک جمعیت شهری و روستایی به شرح جدول ذیل مورد آزمون قرار میگیرد: جدول(9)وضعیت جوانی جمعیت شهرستان بیرجند به تفکیک شهری و روستایی سال 5831 (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 5831 براساس یافتههای جدول شماره 9،جمعیت شهرستان بیرجند در مناطق شهری و روستایی از ویژگیهای جمعیت جوان برخوردار و تقریبا تمام مصادیق نظریه"ورنه"در مورد جوانی جمعیت مصداق مییابد،فقط نسبت افراد بالای 06 ساله به کل جمعیت در مناطق روستایی بیشتر از 21 درصد میباشد که ناشی از بالا بودن طول عمر و میانگین سنی جمعیت روستایی است."