چکیده:
الزام طرفین قرارداد به اجرای تعهدات ناشی از آن مطلق نیست. پیدایش پاره ای رویدادها موجب معافیت آنها از مسئولیت قراردادی می شود و قرارداد را باطل یا اجرای آن را معلق می سازد. این امر به خصوص در تجارت بین الملل از کمال اهمیت برخوردار است. کنوانسیون بیع بین المللی مصوب سال 1980 از اینگونه عوامل، که در بسیاری از نظام های حقوقی تحت عنوان فورس ماژور یا قوه قاهره مطرح می شود، به « مانع خارجی « تعبیر نموده است. مقاله حاضر ضمن بررسی بند یک ماده 79 کنوانسیون مذکور در زمینه اثر مانع خارجی در تعهدات طرفین بیع بین المللی، مفاد آن را با حقوق داخلی و حقوق برخی کشورها مورد مقایسه قرار می دهد.
خلاصه ماشینی:
"مادۀ 79 کنوانسیون بیع بین المللی 1980،که از مواد طولانی آن کنوانسیون است،در بند یک،معافیت خریدار و فروشندهای را که در اثر مانع خارجی تعهد خود را انجام نداده چنین انشاء نموده است: «طرفی که هر یک از تعهدات خود را ایفاء نکرده،چنانچه ثابت نماید که عدم ایفاء آن تعهد به واسطۀ حادثهای خارج از اقتدار او بوده و ثابت نماید که نمیتوان عرفا از او انتظار داشت که در زمان انعقاد قرار داد،آن حادثه را ملحوظ داشته،یا از آن یا آثار آن اجتناب نموده یا آنها را رفع کرده باشد،مسئول نخواهد بود.
4یکی از مؤلفین،بدون آنکه هیچ یک از دو احتمال را بر دیگری ترجیح دهد،در استدلال بر هر کدام مینویسد:«ممکن است گفته شود چون قانون مدنی ایران در زمینۀ قوۀ قاهره از حقوق فرانسه الهام گرفته،و از آنجا که در صورت قابلیت پیش بینی حادثه نمیتوان گفت«دفع آن خارج از حیطۀ اقتدار متعهد بوده»یا عدم اجرای تعهد ناشی از علتی است که«نمیتوان به او مربوط نمود»،و با توجه به اینکه اصل،بقای مسئولیت (1)همان.
در پایان یاد آور میشود که از ظاهر مواد 227 و 229 قانون مدنی استفاده میشود که هر یک از«خارجی بودن علت»و«عدم امکان پیشگیری»برای معافیت متعهد کافی است،در حالی که چنین نیست بلکه از اجتماع این دو شرط،به ضمیمۀ عدم امکان پیش بینی و وجود رابطۀ علیت بین مانع و عدم انجام تعهد،عناصر و ارکان فورس ماژور کامل و متعهد از مسئولیت معاف میشود."