چکیده:
آدمی برخوردار از احساسات و عواطفی است که ریشه در فطرت او دارد. فلسفه وجودی برخی ادعیه مأثور، تنوع حالات عارضی بر بندگان خداست. کسانی که خوف و ترس بر آنان غالب شده است، برای اینکه دچار افراط نشوند، توصیه شده است که دعای خائفین را بخوانند؛ زیرا همواره حالت اعتدال ترس و امید نسبت به خدای متعال در انسان ضروری است. از یکسو، اگر انسان از هیچ چیز نترسد، نمیتواند جلوی هیچ ضرر و خسارتی را بگیرد و اگر هم در امید به خدا افراط ورزد، از هیچ گناهی اجتناب نخواهد کرد. از سوی دیگر، اگر انسان از رحمت خدا ناامید شود، هرگز امیدی به نجات نخواهد داشت و از تلاش برای رهایی اجتناب خواهد کرد. از اینرو، همواره خوف و رجا، ترس و امید در حد اعتدال در انسان ضروری است. بر همین اساس، قرآن یکی از وظایف انبیا را انذار مردم میداند. پیش شرط تأثیر انذار انبیا، آمادگی حالت روحی و روانی و فطری خوف و ترس از خداست تا انسان آمادگی لازم را به دست نیاورد، امکان نجات و هدایت را نخواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
"مفهوم، متعلق و نقش سازنده ترس متعلق خوف امر مضر است و انسان در اصل از چیزی که امروز یا فردا، در این دنیا و یا در آخرت، کم و یا زیاد، زیانی را متوجه انسان میکند میترسد، اما گاهی مجازا و به جهت علاقه خاصی، نظیر علاقه سببیت و مقارنت، کسی که بالذات منشأ ترس نیست متعلق ترس قرار میگیرد.
عامل خوف از خدا چنان در تصحیح رفتار انسان و توجه او به مسیر صحیح زندگی و خودداری از طغیان و انحراف مؤثر است که در قرآن انذار و بیم دادن یکی از وظایف اصلی پیامبران به شمار آمده و خداوند به جای آنکه بفرماید ما برای هر قومی نبی یا رسولی فرستادیم، میفرماید که ما برای آنها نذیر و بیمدهنده فرستادیم: «إنا أرسلناک بالحق بشیرا ونذیرا وإن من أمة إلا خلا فیها نذیر» (فاطر: 24)؛ ما تو را به حق مژدهدهنده و بیمدهنده فرستادیم و هیچ امتی نبود، مگر آنکه در میانشان بیمدهندهای [پیامبری] گذشت.
در مورد ترس از خدا نیز عامل ترس گناه انسان است و متعلق ترس عذاب و کیفری است که بر آن گناه مترتب میشود و چون خداوند براساس نظام حکیمانه خود پدیدآورنده کیفر و عذاب است، متعلق ترس قرار میگیرد.
پس خداوند موجودی ترسناک نیست و دارای جود، کرم، رأفت و رحمت بینهایت است، اما براساس نظام حکیمانه او هرکس بخواهد به تکلیف خود عمل نکند و با فرامین او مخالفت ورزد، کیفر و مجازات میشود و ترس ما از عقاب و کیفر الهی است و منشأ آن گناهی است که مرتکب میشویم، ترس ما از خدا از آنروست که خطاکاران را کیفر و عقوبت میکند."