چکیده:
بر اساس تصریح آیات قرآن کریم و روایات ائمة اطهار( زکات و خمس به طور عمده برای رفع فقر و تأمین حداقلهای معیشتی خانوارهای نیازمند وضع شدهاند. بنابر روایات، زکات تعیین شده برای رفع فقر کفایت میکند و اگر چنین نبود، خداوند بر مقدار آن میافزود. با توجه به شبهههای موجود در زمینة اندک بودن میزان زکات بالقوه و عدم کفایت آن برای رفع فقر، این سؤال مطرح میشود که آیا فتوای فقهای شیعه مبنی بر انحصار زکات در موارد نهگانه، با فلسفة اصلی وضع زکات یعنی رفع فقر سازگار است؟ در این تحقیق به منظور بررسی فرضیة «کفایت زکات با فرض انحصار آن در موارد نهگانه»، با استفاده از روش تحلیل آماری، به محاسبة ظرفیت بالقوة زکات، زکات فطره، و خمس در اقتصاد ایران میپردازیم و پس از تبیین حداقل معیشت از نظر اسلام، منابع لازم را برای رفع فقر در جامعة ایران برآورد میکنیم. نتایج این بررسی نشان میدهد که در سالهای اخیر، درآمدهای خمس و زکات آنقدر زیاد بوده که برای رفع فقر در جامعه کفایت میکرده است. این تحقیق به طور ضمنی نشان میدهد که فتوای فقهای شیعه مبنی بر انحصار زکات در موارد نهگانه، از نظر تجربی، منافاتی با فلسفة اصلی وضع زکات ندارد.
According to clear terms of Qoranic verses and traditions, Khums (the Fifth) and Zakāt are assigned mostly to eliminate poverty and provide needy families with minimal livelihood. According to traditions, the amount of assigned Zakāt suffices to eliminate poverty; otherwise, God would increase its amount. Regarding current suspicions about the deficiency of the amount of potential Zakāt and its inefficiency to eliminate poverty, the question arises whether Shi'ite jurists’ fatwa (religious decree), which makes Zakāt exclusive to nine categories, is compatible with the basic philosophy of Zakāt assignment? Present inquiry calculates potential capacity of Zakāt, fetrieh (alms given on the fast-breaking festival at the end of Ramadan), and the Khums in Iran’s economy, using statistical analysis and investigating the hypothesis of “efficiency of Zakāt given that they are exclusive to nine categories. Having defined minimal livelihood according to Islam, necessary sources to eliminate poverty from Iran’s society are assessed. The results of the research show that revenues due to Khums and Zakāt are so much that suffice to eliminate poverty from society. Furthermore, these results show that Shiite jurists’ fatwa, which make Zakāt exclusive to nine categories, does not conflict with basic philosophy of Zakāt assignment.
خلاصه ماشینی:
"جدول شمارة 9: برآورد درآمدهای دولت اسلامی در جهت تأمین حداقل معیشت خانوارهای ایرانی برای سالهای 80 تا 87 ارقام به میلیارد ریال (بدون در نظر گرفتن اعشار) سال زکات غلات اربعه زکات انعام ثلاثه زکات نقدین زکات فطره خمس ارباح مکاسب خمس معادن جمع 0/ 174/ 0/ 0/ 0/ 0/ 0/ 0/ 0/ 234470/ مأخذ: محاسبات صورتگرفته حداقلهای معیشتی از نظر اسلام یکی از اصول مهمی که در اسلام به شدت بر آن تأکید شده، تأمین حداقلهای معیشتی خانوارها است.
در مجموع، میتوانیم نتایج حاصل از این مباحث را در جدول زیر خلاصه کنیم: جدول شمارة 12: برآورد درآمدهای دولت اسلامی در جهت تأمین حداقل معیشت خانوارهای ایرانی برای سالهای 80 تا 87 ارقام به میلیارد ریال (بدون در نظر گرفتن اعشار) سال زکات غلات اربعه زکات انعام ثلاثه زکات نقدین زکات فطره خمس ارباح مکاسب خمس معادن جمع 0/ 131/ 0/ 164/ 0/ 193/ 0/ 222/ 0/ 246/ 0/ 336/ 0/ 410/ 0/ 555/ 234470/ مأخذ: محاسبات صورتگرفته البته در این قسمت، میتوانستیم سناریوهای متعددی را مطرح کنیم؛ به عنوان مثال، برای آنکه همة خانوارهای پنج دهک پایینی جامعه در یک سطح قرار نگیرند، میتوانستیم سناریویی را مطرح کنیم که در آن، سطح زندگی خانوادههای دهک یک و دو را به دهک سوم، و دهک سه و چهار را به دهک پنجم برسانیم."