چکیده:
با توجه به صلاحیت عام دیوان بینالمللی دادگستری، تاکنون حقوق بشر موضوع تعدادی از
دعاوی مطرح شده در این مرجع قضایی بینالمللی بوده است. با این حال در مفهوم
امروزین حقوق بشر و در معنای خاص این اصطلاح، دیوان را نمیتوان یک دادگاه حقوق بشر
نامید، زیرا ماده 34 اساسنامه آن مقرر میدارد که فقط کشورها میتوانند طرف دعوا
نزد آن باشند. بنابراین افراد، شرکتها، سازمانهای غیردولتی و حتی سازمانهای دولتی
نمیتوانند طرف دعاوی ترافعی مطروحه در دیوان باشند. به علاوه در نگاهی اجمالی و
تفسیری مضیق اکثریت قریب به اتفاق آراء مشورتی دیوان نیز در مورد حقوق بشر نبوده
است. گرچه در میان حقوقدانان، گرایش نسبت به توسعه صلاحیت دیوان همچنان وجود دارد،
ولی این کار فقط در صورت اصلاح اساسنامه ممکن است. در این مقاله رویه ی قضائی دیوان
به اجمال مورد تجزیه و تحلیل حقوقی قرار گرفته است. نویسنده معتقد است، بر خلاف
مادة فوق الذکر، دیوان با نظرات خود، تاکنون نقش غیر قابل انکاری را در توسعه حقوق
بینالملل بشر ایفا نموده است. علی رغم تکثر و تنوع مردم، جوامع، فرهنگها و
ایدئولوژیها در سطح جهانی، دیوان حداقل در موارد محدودی که تاکنون نظر داده است،
قائل به جهانشمولی حقوق بشر است.
خلاصه ماشینی:
"برای نیل به اهداف مذکور در منشور و در اسناد بینالمللی دیگر همچون اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی و میثاق حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی (میثاقین(، که با تلاشهای آن سازمان بوجود آمدهاند، دیوان بینالمللی دادگستری بعنوان رکن اصلی قضایی آن سازمان، یکی از ابزارهای مؤثر قانونی جهت تضمین این حقوق در نظر گرفته شده است.
اگر چه با خواندن منشور و اساسنامه به نظر میرسد وظیفة اصلی دیوان حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات مطروحه بین الدول بر اساس حقوق بینالملل است ولی منطقی نیست،این مرجع بینالمللی را از تصمیم گیری در خصوص مسائل حقوق بشر که میتوانند تهدید بزرگی برای صلح و امنیت بینالمللی به شمار روند، محروم بدانیم.
سئوالی که در دیوان مطرح گردید این بود که آیا اختلاف فیمابین بریتانیا و فرانسه در مورد احکام مذکور و اعمال آنها علیه اتباع بریتانیا بر طبق موازین حقوق بینالملل امری صرفا در صلاحیت حقوق داخلی بوده است یا خیر؟ اگر چه به نظر میرسد این سؤال بطور مستقیم به حقوق بشر مربوط نباشد، ولی پاسخ دیوان تأثیر زیادی بر دامنة شمول حقوق بینالملل از جمله حقوق بشر دارد.
Lowe et al, (eds); Fifty Years of the International Court of Justice (Cambridge, Cambridge University Press, 1998).
, (eds); Fifty Years of the International Court of Justice (Cambridge, Cambridge University Press, 1998).
J; International Human Rights in Context: Law, Politics, Morals: Text and Materials (Oxford, Clarendon Press, 1996)."