چکیده:
زونبندی کوششی است هدفمند که به منظور تشخیص و تفکیک زونها،براساس معیارهای حفاظت از منابع(فیزیکی و زیستی)و انجام توسعه متناسب با آن انجام میشود که در پایان منجر به تدوین برنامه فعالیتهای هر زون میگردد.
پارک ملی گلستان(اولین پارک ملی در ایران)با مساحتی معادل 91895 هکتار در شمال شرقی کشور و در مرز سه استان گلستان،سمنان و خراسان واقع شده است.
در فرآیند زونبندی پس از شناسایی منابع اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی(در مقیاس 50000:1)با تجزیه و تحلیل و جمعبندی دادههای اکولوژیکی(مبتنی بر رهیافت سیستمی)775 واحد زیست محیطی در منطقه تفکیک گردیدند،سپس با تهیه مدلهای اکولوژیکی ویژه پارکداری و از مقایسه آنها با توان اکولوژیکی یگانهای زیست محیطی،این یگانها برای زونهای هشتگانه مورد ارزیابی قرار گرفتند.در نهایت،اولویت بندی و ساماندهی زونها به شیوه رایج آن در ایران انجام گرفت و در نهایت نقشه زونبندی به عنوان واحدهای برنامهریزی در پارک ملی گلستان تهیه گردید و با تدوین برنامهها(در دو سطح درازمدت و کوتاه مدت)نحوه اجرای فعالیتهای زونها و روند مدیریت جامع پارک ملی گلستان مشخص شد.
نتیجه مطالعه حاکی از آن است که در منطقه مورد مطالعه زونهای امن 43/49%،حفاظتی 05/35%،تفرج گسترده 58/4%،تفرج متمرکز 54/0%،بازسازی 91/9%،استفاده ویژه 11/0 درصد،تاریخی-فرهنگی 38/0%و سپر(توأم با دو زون حفاظتی و بازسازی)69/5%وسعت پارک را به خود اختصاص دادهاند.
خلاصه ماشینی:
"در فرآیند زونبندی پس از شناسایی منابع اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی(در مقیاس 50000:1)با تجزیه و تحلیل و جمعبندی دادههای اکولوژیکی(مبتنی بر رهیافت سیستمی)775 واحد زیست محیطی در منطقه تفکیک گردیدند،سپس با تهیه مدلهای اکولوژیکی ویژه پارکداری و از مقایسه آنها با توان اکولوژیکی یگانهای زیست محیطی،این یگانها برای زونهای هشتگانه مورد ارزیابی قرار گرفتند.
از بین گونههای فوق،6 گونه و 1 زیرگونه جدید به ثبت رسیده است و همچنین 30گونه نیز به فلور ایران اضافه شده است (akhani 1996,1998,1999) حیات وحش پارک ملی گلستان به دلیل وجود آشیانهای اکولوژیک متنوع در اکوسیستمهای مختلف در بین مناطق حفاظتشده ایران از جایگاه قابل توجهی برخوردار است و به دلیل حفاظت و عدم تأثیر عمده عوامل مخرب انسانی،گونهها اغلب از فراوانی مطلوبی برخوردارند.
روش مطالعه طی فرآیند زونبندی پارک ملی گلستان،شناسایی منابع اکولوژیکی و پارامترهای اقتصادی-اجتماعی منجر به تهیه نقشههای منابع(در مقیاس 50000:1)گردید و به منظور جمع آوری دامنه پراکندگی متغیرها فرآیند تجزیه و تحلیل مبتنی بر رهیافت سیستمی(مخدوم،1378)مورد استفاده قرار گرفت.
ولی در شرایط اقتصادی-اجتماعی فعلی ضرورت تأمین نیازهای روزمره روستائیان با اتکاء به فعالیتهای بخش کشاورزی، با حفاظت از منابع اکولوژیکی و ژنتیکی موجود در پارک(و اطراف آن)منافات دارد لذا بدیهی است که برنامهریزی و مدیریت زونها براساس معیارهای یونسکو با اهداف پارک ملی همخوانی نخواهد داشت و چه بسا ممکن است اتخاذ روش نادرست مدیریت در پارک،حاصل تکامل و توالی اکوسیستمهای پارک (که در طول هزاران سال گونههای مختلف را در خود جای داده است)را به نابودی کشاند."