چکیده:
1Lخط،نخستین وسیله ارتباط انسان و کهنترین هنر تاریخ بشر است.خط و کتابت،نخستین وسیله در جهت گسترش افکار و آموزهها به خصوص آموزههای دینی برای بشر بوده است.بدین جهت پس از ظهور اسلام،خط و کتابت آیات نورانی قرآن،مورد توجه و سفارش قرار گرفت.از سدههای اولیه اسلام،نمونههای بسیاری از قرآنهای خطی که عموما با تزییناتی ساده،خطوط کوفی و در مواردی نسخ بودهاند،بر جای مانده که اینک زینت بخش موزهها و کتابخانههای بزرگ ایران و جهان هستند.از جمله،کتابخانهی کاخ موزه گلستان تهران که دارای نسخی نفیس و ارزشمند میباشد که متاسفانه به دلیل گذشت زمانی طولانی نسبت به برخی نسخههای قدیمی یا درج نکردن نام کاتب و تاریخ کتابت،تاریخ دقیق ایجاد آنها نامعلوم است.در این مقاله سعی بر آن است تا با توجه به نوع خط و تذهیب قرآنهای سدههای اولیه (هفتم تا دوازدهم/اول تا ششم)،نسخههای خطی موجود در کتابخانه 2Lکاخ گلستان را که احتمالا متعلق به دورهی مذکور هستند،مورد بررسی قرار دهیم. سئوالات:1-انواع خطوط به کار رفته در نسخ قرآنی خطی موجود در کتابخانه کاخ گلستان،متعلق به سدههای اولیه اسلام،از چه نوع میباشند؟ 2-ویژگیهای بارز تزیینی در نسخههای خطی سدههای اولیه اسلام،موجود در کتابخانه کاخ گلستان را چگونه میتوان برشمرد؟ اهداف:1-بررسی خط و تذهیب قرآنهای سدههای اولیه اسلام در کتابخانه کاخ گلستان 2-بررسی ویژگیهای خاص موجود در قرآنهای کتابخانه مذکور
خلاصه ماشینی:
از زمان نزول وحی تا به امروز،قرآن کریم از جهات مختلفی از جمله نگارش و کتابت مورد توجه قرار گرفته است که در این میان هنرمندان ایرانی نقش به سزایی در انتقال هرچه زیباتر و صحیحتر این آیات الهی داشته و تمام هم و غم خود را بر این کار گذاشتهاند تا جایی که خوشنویسی را میتوان از بخشهای اعظم پیکرهی فرهنگ و هنر اسلامی دانست و تا به امروز نیز این هنر شریف و مقدس حامل رسالت خود میباشد؛در این میان بزرگانی از تبار خط و خوشنویسی،آثاری جهانی خلق کردهاند که در بیشتر موزههای دنیا موجود میباشد که از جمله آنها میتوان به آثار ابن مقله شیرازی که خود واعظ خط نسخ میباشد،یاقوت مستعصمی،میرزا احمد نیریزی و...
6 از خصوصیات عمومی قرآنهای دوره عباسی،یکی افقی بودن مصحفها به دلیل استفاده از خط کوفی میباشد دیگر اینکه از پوست جهت نگارش قرآن کریم تا سدهی دهم/چهارم استفاده میکردند،اما از نیمهی اول قرن هشتم/دوم در مناطق شرقی ایران و به خصوص در سمرقند،از کاغذ جهت تحریر و نگارگری استفاده میشده و احتمالا فن کاغذسازی به وسیلهی مهاجرین چینی به ایرانیان آموزش داده شده است.
بعضی قرآنهایی که به خط کوفی و بر روی پوست دو رو نوشته شده،مربوط به سدههای دهم-یازدهم/چهارم-پنجم است بدین ترتیب در این تحقیق نمونه قرآنهایی را مورد بررسی قرار دادهایم که بدین شکل بودند،با آنکه تاریخ کتابت آنها معلوم نیست.