خلاصه ماشینی:
"13-72) تغییرات اجتماعی در شبه جزیره عربستان در دوره باستان و محدودهی جغرافیایی مهاجرت در سواحل خلیجفارس طی دوره ایران باستان،گفتارهای دوم و سوم در این فصل از کتاب است که مؤلف به صورت مفصل به آنها میپردازد و عنوان میکند که جابجایی جمعیت،تحتتأثیر شکسته شدن سد مارب انجام پذیرفت و باعث تغییر در وضعیت اجتماعی این نواحی گردید و موقعیت جدیدی را شکل داد که تأثیر عمدهای بر تحولات آن داشت.
جابه جایی بزرگ از هرموز بری به جزیره جرون،اعتلای مجدد جزیره کیش در دوره ملک الاسلام،کشمکش نهایی بین هرموز و کیش و افول نهایی دولتخانه کیش،شهر جرون(هرموز)از تأسیس تا رونق کامل تجاری، اقتصاد دریایی هرموز،جغرافیای تاریخی بیرونات که شامل عمان،بحرین و قطیف کانونهای تجاری خلیجفارس،ایستگاههای تجاری مهم کرانهای خلیجفارس در قرن هشتم یا یازدهم هجری میشد از دیگر مباحث مهم این فصل از کتاب است که نویسنده با شیوههای توصیفی،تحلیلی با استفاده از منابع دست اول تاریخی به آنها میپردازد.
این روند اما در آستانهی قرن دهم هجری به دلیل تغییرات عمده منطقهای و (به تصویر صفحه مراجعه شود) جهانی،دچار وقفه شد و موقعیت برتر تجاری هرموز در نتیجه برخی تحولات عمده به خطر افتاد و دوره جدیدی از منازعات و رقابتهای منطقهای آغاز شد که به هیچوجه به نفع تداوم حیات اقتصادی هرمز نبود(همان،561-422) تغییرات عمده سیاسی جهان و منطقه و تأثیراتی بر افول و رکود نهایی هرموز از مباحث دیگر این فصل کتاب است."