چکیده:
در نگاه قرآن«تفکر»از چه جایگاهی و ارزشی دارد و منابع آن کدامند؟ این نوشتار پس از مفهومشناسی واژه«تفکر»ابتدا به بررسی کاربردهای این واژه در قرآن،به ترتیب نزول سورهها و سپس تحلیل محتوایی آن آیات،همت گماشته است.در گام دوم نیز آیات از زاویه شناخت منابع تفکر،مورد تحلیل قرار گرفته و در یک دستهبندی دقیق،منابع تفکر از دیدگاه قرآن معرفی شدهاند.در پایان به منظور پرهیز از خطای رایج در برخی از تراجم و تفاسیر قرآن که«تعقل»را مترادف با«تفکر»پنداشتهاند،به بیان تفاوت اساسی میان آنها پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"(وجدی،بیتا:31،853)راغب اصفهانی در بیان معنای فکر میگوید: فکر قوهای است که علم را به سوی معلوم رهنمون میشود و تفکر،به حرکت درآوردن این قوه بر اساس نظر عقل است که فقط برای انسان،امکانپذیر است نه حیوان،تفکر فقط در چیزی به کار میرود که تصویر کردن آن در قلب، ممکن باشد؛به همین خاطر روایت شده است که:«تفکروا فی آلاء الله و لا تفکروا فی الله»زیرا خداوند از اینکه در قالب صورتی توصیف شود منزه است.
ک:طباطبایی،0241:5،111 و 211)حال اگر انسان از ایمان به مبدأ و معاد و جهانبینی حقیقی،بهرهمند نباشد،در این صورت نیز اندیشهورزی در آنچه قرآن انسانها را به تفکر در آنها فراخوانده است موجب میشود تا زمینه و شناخت لازم برای شکلگیری جهانبینی حقیقی در وجود چنین انسانی فراهم گردد.
7. از کنار هم گذاشتن آیات مکی و مدنی و مقایسه مفاد آنها این نتیجه به دست میآید که دعوت قرآن به اندیشیدن در نشانههای وجود خدا و برپایی قیامت در آیات مکی و مدنی،به صورت مشترک دیده میشود،در حالی که دعوت به تفکر درباره سلامتی پیامبر(ص)از هرگونه جنون و صحت پیام و مأموریت الاهی او فقط در آیات مکی(اعراف،481؛انعام،05؛سبأ،64؛نحل،44)آمده است.
قرآن کریم در آیات مذکور به صورت مشخص به بیان و تفصیل برخی از اینگونه نشانهها پرداخته و از انسانها خواسته است تا آنها را موضوع تفکر خود قرار دهند تا به شناخت صحیح خداوند نایل شوند.
از آنجا که بدست آوردن پاسخی منطقی برای این سؤال در زندگی انسان و افعال و افکار او نقش تأثیرگذاری خواهد داشت،قرآن کریم افزون بر آنکه در بسیاری از آیات خود به تبیین حقیقت مرگ پرداخته، انسانها را نیز به اندیشهورزی در آن فراخوانده است."