چکیده:
موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی طبق مذهب اهل بیت علیهم السلام
گنجینه کتاب های فقهی در طول تاریخ یک هزاره خود سرشار از ده ها اثر و تالیف گران سنگ و بی مانند است و از ویژگی های نمایان این دوران میراث فرهنگی، ظهور اندیشه های ناب و ریشه دار است. این نوشته ها دربردارنده نظریه ها، گرایش ها و روش های متنوّع فقهی و مشتمل بر مطالب علمی فراوانی است.
اما این میراث فرهنگ اسلامی، در حصار تقلید باقی ماند و در هاله ای از کهنگی پوشیده شد و فقه از حرکت چرخه نوین بیان، روش و شیوه های نوین نگارش بازماند و یا پسرفت داشت، این امر موجب گردید تا در نتیجه فقه به صورت اندیشه های متراکم و انباشته ای درآید که در کتابخانه های قدیمی و تاریخی نگهداری شود و به جز شمار اندکی فرهیخته و فقیه، کسی به سراغ آن نرود.
زنده نگه داشتن میراث فرهنگ کهن فقه و بازآفرینی آن و هم تراز قراردادنش با دانش های دیگر، کار سترگی است و به ثمر نشاندن آن فقط با تشکیل همایش و گردهمایی علمی یا کارهای سریع و زودگذر میسّر نمی شود؛ بلکه نیازمند کار سترگ تاریخی است که تلاشی پیوسته و خستگی ناپذیر به دنبال داشته باشد تا از این طریق بتوان غبار کهنگی سده های گذشته را زدود و نظریه های روشمند نهان در میان کتاب های غبارآلود را بیرون کشید. از مهم ترین طرح های بزرگ و تاریخی، تدوین و نگارش دانشنامه ها و دائرةالمعارف ها است که امروزه بسیار مورد توجه و عنایت است. شیوه دائرة المعارف نویسی از شیوه های ارزنده ای است که در نشر فرهنگ و دانش در سطح گسترده مورد توجّه است؛ زیرا به علّت فراوانی و گسترش و تحوّل سریع علوم، آگاهی از آن ها برای هر کسی آسان نیست. از این رو، فایده تدوین علم فقه بر اساس شیوه نوین الفبایی دانسته می شود.
خلاصه ماشینی:
شیوه دائرة المعارفنویسی از شیوههای ارزندهای است که در نشر فرهنگ و دانش در سطح گسترده مورد توجه است؛ زیرا به علت فراوانی و گسترش و تحوّل سریع علوم، آگاهی از آنها برای هر کسی آسان نیست.
اما دستاندرکاران شیوه دانشنامهنویسی به خوبی از سختی کار و انبوه مشکلات چنین کاری آگاه میباشند، به ویژه در فقه اهل بیت علیهمالسلام با آن حجم بسیار و گستردگی فراوان مباحث و مطالب و فزونی و گوناگونی آرا و اختلاف گرایشها و برداشتهای فقهی.
روش پژوهش مباحث فقهی به پیروی از عناوین مدخلها به ترتیب الفبایی که شیوه برتر در عصر حاضر است، عرضه میشود؛ زیرا در این روش، خواننده بدون هیچ دشواری و زحمتی، مطلب مورد نظر را مییابد.
برخی واژهها مانند اتخاذ و ارتباط به رغم تکرار و کثرت کاربرد آنها در کتب فقهی در مجموعه مصطلحات و عناوین فقهی قرار داده شد و تنها واژگانی که موضوع احکام و آثار فقهیاند چون اباحه، ارش و اتلاف، به عنوان مدخل آورده شده است و احکام مترتب بر آنها از لابهلای متون و ابواب مختلف فقهی گردآوری شد.
بنابراین، مدخلهای دائرة المعارف به آن گستردگی نیست که محدوده و ضابطهای نداشته باشند و از سوی دیگر، دایره این مدخلها آن قدر محدود نیست که استفاده از آن برای غیر متخصصان دشوار باشد؛ بلکه کوشش شده تا میان ذوق عرضی و تخصص فقهی در گزینش مدخلها و عناوین جمع شود.
هر چند محدوده پژوهش، فقه اهل بیت علیهمالسلام است، اما تا حدّ توان دیدگاههای مذاهب دیگر نیز به صورت ضمنی یا مستقل مورد توجه است و در مقالات انعکاس مییابد.