چکیده:
کان ابنخلدون قد تعلم کثیرأ من العلوم الادبیة تعلمأ جیدأ فارتقت معارفه و اتسع
اطلاعه بحیث انه اصبح و هومن اساتذه هده العلوم و من کبار ائمه الادب و اعلام
البیان العربی. و کان منهجه فی کتابه نصوص الادبیه و الرسایل الشخصیه و الحکومیه
منهجأ رائعأ بدیعأ یمتاز بالسهوله و الوضوح و حسن الاداء و التنسیق فی حین کانت
مناهج اخری قدسیطرت علی اوساط الکتاب والاد با فی مختلف انحاء البلاد العربیه و
کانت هذه المناهج قد تتمیز بالتکلف والتقید بقیود السجع والمحسنات البدیعیه التی
کانت قاعده الکتاب فی ذلک العهد. و کان منهجه هذا احیاءأللاسلوب العربی الذی کان
یتجسدو یتبلور فی اسلوب عبدالحمید الکاتب فی العصر الاموی ثم فی اسلوب الجاحظ و
سائر فحول الکتاب فی العصر العباسی. و کان لاسلوب ابنخلدون هذا، اثر حاسم فی نهج
الکتابه فی مختلف انحاء العالم العربی فیما بعد وفاته و فی العصر الحدیث. و کان
کلامه یعتبر فی توصیف آثار العلماء والاد باءکفصل الخطاب الذی کان یستند علیه
لتقییم تلک الآثار. و قد اشار ابنخلدون فی «المقدمه» الی خصائص العلوم الادبیه فی
عصره و درسها و بحث عنها فی اطار النقد العلمی. و لکن مایهمنا اکثر، هوانه کان یبحث
عن هذه العلوم من منطلق اجتماعی اوبعباره اخری من زاویه علم الاجتماع و فی اطار
قواعده و مقوماته وها هی نقطه العطف التی بادرنا بتبینها فی هذا المقال.
خلاصه ماشینی:
"آن اشعار چنین بود: کاش هند به آنچه به ما وعده داد، وفا میکرد و ارواح غمدیــده مــا را بـهبــود میبخشـید و یکبــار بــه اســتقلال فرمــان مــیداد زیرا عاجز کسی است که استقلال رأی و نفوذ حکم ندارد (ابنخلدون 1382: 29) § ابنخلدون هنگام بحث از القاب رایج خلفا و پادشاهان در دورههای مختلف، با اشاره به نابجا بودن تعدادی از آنها، عیبجویی یکی از شعرا به نام ابنشرف در قالب شعرهای زیر را منعکس میسازد: آنچه مـرا از سـرزمین اندلـس بـیزار میسـازد نــامهــای مـعتـمــد و مـعتـضــد اســـت لقبهای پادشاهی ارجمندی که نابجا بهکار رفته است مانند گربهای است که با باد کردن خود، از هیکل شیر تقلید کند (همان: 439) النتیجة از آنچه گذشت میتوان نتیجه گرفت که گرچه ابنخلدون در علوم و فنون مختلفی صاحبنظر بوده و به صورت قابل قبولی به آنها پرداخته است، اما نگرش کلی او «اجتماعی» بوده و همه مطالب مورد بحث و بررسی خود و از جمله زبان و ادبیات را اموری اجتماعی تلقی نموده و آنها را در همین چهارچوب مطرح و تحلیل کرده است."