چکیده:
نظامهای آموزشی در شکلدهی به هویت ملی کشورها نقش بیبدیلی به عهده دارند.تحلیل و بررسی علمی مواد به کار رفته در نظامهای آموزشی و نیز بسامد کاربرد هر یک از مؤلفههای اصلی و فرعی،موضوع بررسی کارشناسانه است.تحلیل این مؤلفهها،ابزار مناسبی برای ترسیم نقشهء کلان سیاست فرهنگی یک کشور خواهد بود.نویسندگان مقاله در این پژوهش،با تحلیل و بررسی شانزده جلد از کتابهای درسی تاریخ،جامعهشناسی،زبان و ادبیات فارسی رشتههای علوم تجربی،علوم انسانی و ریاضی و فیزیک در مقطع متوسطه،به دنبال بررسی انعکاس مؤلفههای هویت ملی ایران و شاخصههای آن،جهان ایرانی و تبیین مفهوم نظری هویت در این آثار هستند. این مصادیق و عناصر شامل چهار عنصر اصلی فرهنگ،دین و مذهب،تاریخ و قلمرو سیاسی-جغرافیایی است.یافتههای این پژوهش نشان میدهد که مؤلفان کتابهای درسی و برنامهریزان آموزش و پرورش در انعکاس مفاهیم و مصادیق هویتساز و بحث نظری هویت در کتابهای یادشده عملکرد مناسبی داشتهاند؛اما در حوزهء تمدن ایرانی عملکرد آنها نسبتا ضعیف است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیل محتوا مبتنی بر ارائهء آمار و ارقام است.
خلاصه ماشینی:
"نویسندگان مقاله در این پژوهش،با تحلیل و بررسی شانزده جلد از کتابهای درسی تاریخ،جامعهشناسی،زبان و ادبیات فارسی رشتههای علوم تجربی،علوم انسانی و ریاضی و فیزیک در مقطع متوسطه،به دنبال بررسی انعکاس مؤلفههای هویت ملی ایران و شاخصههای آن،جهان ایرانی و تبیین مفهوم نظری هویت در این آثار هستند.
یافتههای این پژوهش نشان میدهد که مؤلفان کتابهای درسی و برنامهریزان آموزش و پرورش در انعکاس مفاهیم و مصادیق هویتساز و بحث نظری هویت در کتابهای یادشده عملکرد مناسبی داشتهاند؛اما در حوزهء تمدن ایرانی عملکرد آنها نسبتا ضعیف است.
فرضیهء پژوهش اگرچه مؤلفان کتابهای درسی در بازتاب عناصر هویت ملی ایران و شاخصههای آن، و تبیین مفهوم مباحث نظری هویت موفقیت نسبی خوبی داشتهاند،در باز نمودن هویت جهان ایرانی و انعکاس آن کاملا ناموفقاند؛به گونهای که میتوان ادعا کرد مؤلفان این کتابها تصور درست و به دنبال آن برنامهء دقیقی برای انعکاس جهان ایرانی و حضور مؤثر آن در حوزهء تمدن ایران نداشتهاند.
در این فصل مباحثی از این قبیل مشاهده میشود:نقش موقعیتهایی که بر فرد تحمیل میشود تا هویت او شکل گیرد؛تعریف هویت؛نقش دیگران در هویتیابی و اینکه هویتها چگونه در مقایسه با دیگران و در جریان گفتوگو تأیید و تثبیت میشوند؛نقش روایت(تاریخ یکی از انواع مهم آن است)در شناخت هویتهایی که با آنها همزیستی و تعامل نداریم؛ویژگیهای اکتسابی و وراثتیای که در شکلگیری هویت فردی مؤثرند؛مؤلفههای هویت ملی ایران،از قبیل باورها و ارزشهای مشترک، مکان،زبان،ادبیات،هنر و معماری،تاریخ،مفاخر و قهرمانان و میراث فرهنگی؛ چگونگی تغییر هویت ایرانی در دورههای مختلف تاریخی(باستان،اسلامی و جدید)و آگاهی ما از این تغییرات هویتی از طریق یکی از انواع روایت به نام تاریخ؛تعلق و تعهد به کشور خویش،ایران،و ارزیابی نقش روایت در کمرنگ و پررنگ بودن این دلبستگی،مثلا روایتهایی که یک ایرانی از خود دارد یا دیگران از او اظهار میکنند در واکنش او به ایرانیبودنش بسیار مؤثر است."