چکیده:
یکی از ابزارهای مهمی که حکومتها برای حفظ تمامیت ارضی و بقای سیاسی خود از آن سود میجویند،نهاد آموزش و پرورش است.این نهاد بخش عمدهای از دوران پایهریزی شخصیت و چارچوب فکری افراد جامعه را در ابعاد مختلف شکل میدهد و هدایت میکند.بنابراین،نهاد یادشده در قالبهای مختلف،بهویژه با استفاده از کتب درسی مناسب،میتواند نقش برجستهای در تقویت و ترویج هویت ملی هر کشوری ایفا نموده،حیات آن را تضمین کند.از آن جمله، آگاهیهای تاریخی است که یکی از شاخصههای مهم هویتی ملتها به شمار میرود.ایران با دارا بودن زمینههای مختلف همبستگی ملی،از معدود کشورهای تاریخی است که میتواند با شناساندن و تأکید بر نقاط عطف و افتخارآمیز این تاریخ،بیش از پیش برای تقویت حس ملت بودن و همگرایی ملی از آن بهره برد. این امر در وهلهء نخست بر عهدهء نهاد آموزش و پرورش است تا در قالب کتب درسی،به ویژه درس تاریخ به این مهم بپردازد.مقالهء حاضر بر آن است تا با توجه به محتوای کتب تاریخ مقطع دبیرستان در مقام یکی از مبادی اصلی تقویت هویت ملی در ایران،به این پرسش پاسخ دهد که کتابهای تاریخ دبیرستان تا چه حد محتوای لازم را برای شناساندن و تقویت هویت ملی ایرانیان داراست؟روش تحقیق،توصیفی،ابزار گردآوری اطلاعات،کتابخانهای و شیوهء آزمون فرضیه از نوع کیفی است.نتایج حاصل،نمودار آن است که گرایش به تقویت هویت ملی در کتب تاریخ دبیرستان ضعیف و خنثی است.
خلاصه ماشینی:
"به عبارت دیگر با توجه به نقش بارز آموزش در رشد آگاهیهای تاریخی و هویت ملی، تحقیق حاضر بر آن است تا انعکاس مؤلفههای هویتساز تاریخ ایران را در کتب تاریخ مقطع دبیرستان در گرایشهای مختلف بررسی و تحلیل نماید.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) پس از بیان برخی عناصر مؤثر در شکلگیری هویت ایرانی،لازم است میزان و شیوهء انعکاس آنها در کتب تاریخ دورهء دبیرستان«تاریخ ایران و جهان 1 و 2»، «تاریخشناسی»در علوم انسانی و«تاریخ معاصر ایران»،در مقام بخش مهمی از مجاری انتقال و آگاهسازی مردم،بهویژه جوانان با هویت ملی در رشتههای نظری تجربی، ریاضی،و رشتههای فنیوحرفهای و کارودانش بررسی شود؛لذا در اینجا سعی شده است محتوای کتب تاریخ در حال تدریس در مقطع دبیرستان از منظر انعکاس مؤلفههای هویتساز تاریخی در قالب جداول زیر نشان داده شود: (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) با وجود تمام مسائلی که در این کتاب گفته شده است،ضعف اصلی همچنان باقی است.
مشکل دوم:بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد از آنجا که در رشتهء علوم انسانی سه کتاب دربارهء تمام دورههای تاریخ ایران تعلیم داده میشود،از نظر انعکاس مؤلفههای هویت ملی(همچنان که در بالا ذکر شد با آنکه به سبب نوع بیان و رویکرد غالب از این امر باز میماند)از توانایی و قوهء مناسبی برخوردار است؛درحالیکه در سایر رشتهها تنها کتاب تاریخ،تاریخ معاصر است و آگاهیهای تاریخی ناقصی را به دانشآموزان منتقل میکند؛این در حالی است که تعداد دانشآموزان رشتهء انسانی در مقایسه با دیگر رشتهها کمتر است."