چکیده:
مقاله میزان گرایش به هویت ملی و قومی عربهای خوزستان را بررسی میکند.تمام عربهای بالای هجده سال و دستکم دیپلم هفت شهر اهواز، آبادان،خرمشهر،سوسنگرد،شادگان،ملاثانی و اروندکنار جامعهء آماری پژوهش را تشکیل میدهند.فرضیهء اصلی تحقیق این است که عربهای خوزستان به هویت ملی و قومی گرایش فراوانی دارند.وضعیت اقتصادی و میزان همگرایی افراد افزایش مییابد گرایش آنان به عناصر هویت ایرانی و اسلامی نیز زیاد میشود.برای بخش گرایش به هویت ملی،مؤلفههای تعلق سرزمینی،تعلق به ملت،اعتماد به مسئولان و دستگاه اجرایی(دولت)و زبان فارسی در نظر گرفته شده است.هویت قومی نیز براساس دو شاخص«آداب و رسوم فرهنگی»و«زبان محلی»سنجش شده است.در این پژوهش ضریب همبستگی«درآمد اقتصادی»و عناصر هویت ملی نیز مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج به دست آمده نشان میدهد عربها نه تنها گرایش بسیاری به هویت ایرانی و اسلامی دارند،بلکه به هویت قومی خود نیز علاقه دارند و علاقه به هویت قومی آنان باعث کاهش گرایش به هویت ملی نمیشود.ضمن آنکه منشأ برخی ناهمگراییها را باید در بررسی شاخصهای عینی،همچون مشکلات اقتصادی و اجتماعی و به تبع آن«احساس محرومیت نسبی»جست نه درمؤلفههای ذهنی و تمایزگرایانه.
خلاصه ماشینی:
"این نوشتار البته در صدد پرداختن به نظرگاهای مختلف و نیز علل و عوامل بروز تحرکات قومی نیست،بلکه تلاش میکند به این سؤالات پاسخ دهد که در شرایط کنونی «هویت قومی عربهای خوستان»چه نسبتی با هویت ملی ایران دارد؟آیا عربهای خوزستان هویت خود را در مقابل هویت ملی تعریف میکنند یا آن را در بستر هویت ملی و در تعامل با آن میدانند؟کدام رویکرد یا رویکردها میتواند توضیح دهندهء برخی تفاوتهای احتمالی سطوح هویت ملی و قومی در میان عربهای ایرانی باشد؟ هویت ملی ایرانی و شاخصههای آن هویت،شناختی است که مردم از خود دارند و خود را با دیگران متمایز میکنند(زاهد، 4831:131)و هویت ملی ارتقای این شناخت از فرد،گروه و قبیله و هر اجتماع فروملی به جامعهء ملی و احساس تعلق به«عناصر و نمادهای مشترک ملی(کل جامعه) و در میان مرزهای تعریف شده سیاسی.
دادههای آمار نشان میدهد مشتقات تئوری احساس محرومیت نسبی،به ویژه نظریهء چرخهء محرومیت بیشتر قابل تبیین است؛چنانکه رابطهء متغیر درآمد اقتصادی و طبقه اجتماعی افراد و شاخصهای متغیر هویت ملی معنادار بوده است (X2-16,P-0/05) به این معنا که هرچه افراد مقدار درآمد و طبقه اجتماعی خود را بالاتر بازگو کردهاند،میزان تمایل آنها به عناصر و شاخصهای هویت ملی نیز بهبود یافته است.
در این شرایط،جامعهء عرب خوزستان خود را از نظر میزان بهرهمندی از منابع و امکانات با دیگران(داخلی و خارجی)مقایسه کره است و فعالیت نخبگان قومی نیز در تشدید این احساس محرومیت به عنوان مکمل عمل کرده است."