چکیده:
در این مقاله به بررسی ایهام و مصادیق آن پرداخته شده و با استفاده از کتب فارسی دورهی متوسطه مثالهایی ارائه گردیده است. هدف از نوشتن این مقاله تبیین این مباحث و همچنین مشخص کردن تفاوت ایهام و ایهام تناسب با استخدام و بیان نارساییهای مطالب کتاب آرایهای ادبی در این مورد است.
خلاصه ماشینی:
"گاه تغییر جای تکیه،معانی متفاوت ایجاد میکند،یعنی«ایهام از چگونگی خواندن برمیخیزد و جمله دو معنی پیدا میکند که هر دو پذیرفتنی است و جمله ایهامگونه دارد»(موسوی،2831:34): قمری ریخته بالم،به پناه که روم؟ تا به کی سرکشی،ای سرو خرامان از من(ادبیات فارسی 3،انسانی:27) عبارت«سرکشی»دو معنی دارد،یکی به معنی«دوری کنی»و دیگری به معنی چکیده در این مقاله به بررسی ایهام و مصادیق آن پرداخته شده و با استفاده از کتب فارسی دورهی متوسطه مثالهایی ارائه گردیده است.
در این مورد در کتب بلاغی بحث نشده است که ایهام تناسب ایجاد میشود یا نه،مثل: باد خزان نکبت ایام ناگهان بر باغ و بوستان شما نیز بگذرد(ادبیات فارسی 3،انسانی:831) باغ و بوستان استعاره از زندگی خوش است،اما در معنی متداول، با واژهی خزان تناسب دارد.
یکی از انواع مهم ایهام تناسب،ایهام تضاد(طباق)است:«معنی غایب با معنی کلمه یا کلماتی از کلام رابطهی تضاد داشته باشد»(شمیسا،5731:301)،مانند: بر او راست خم کرد و چپ کرد راست خروش از خم چرخ چاچی بخاست (ادبیات فارسی 2:9) راست اول بهمعنی دست طرف راست است،اما در معنی مستقیم و بدون خمی با واژهی خم تضاد دارد.
در این مورد نیز کتب بلاغت بحث نشده است،مانند: مهین مهرورزان که آزادهاند بریزند از دام جان تارها(زبان فارسی 1،پیشدانشگاهی:56) دام جان ترکیب اضافی از نوع تشبیهی است و واژهی«تار»در ترکیب با جان(مشبه)استعاره از تعلقات مادی و هوا و هوس است که عقلی است و در ترکیب با دام(مشبهبه)در معنی متداول آن است که حسی است."