چکیده:
نظام حقوقی اسلام با حفظ شرایطی به دولت اسلامی اجازه میدهد که با پیروان ادیان الهی منسوخ یعنی اهل کتاب (یهود و
نصاری) که به طور دائم در قلمرو دولت اسلامی اقامت داشته باشند، قرارداد «ذمه» ببندد. از شرایط ذمه یکی آن است که ذمیون دست
به تبلیغ مذهب خود نزنند. وجیزه حاضر، در حاشیه مباحث مربوط به روابط بینالمللی اسلام، به بررسی تاریخ تبلیغ مسیحیت در
قلمرو اسلام، یعنی چگونگی تسامح و تساهل مسلمانان در برابر نقض یکی از مهمترین قواعد روابط بینالمللی اسلام میپردازد.
نویسنده پس از ارائه چهارچوب تئوریک این بحث، عنوان «پادری» را که عنوان عام مبشران مسیحیت در دارا لاسلام است، از جهت
زبانشناختی و لغوی تعریف میکند و سپس به چگونگی تبلیغ مسیحیت در قلمرو اسلام به طور عام و در ایران به طور خاص
میپردازد و با تکیه بر فعالیت پادریان در عصر صفوی و قاجار مناظرههای مذهبی بین مبلغان مسیحی و مسلمان و ردیه نویسیهای
عالمان مسلمان را در برابر پادریان در این اعصار، مورد بررسی قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
"عجبتر آنکه شخص هنری مارتین برخلاف ضمانتی که معالواسطه در برابر دولت متبوع خود کرده بود که دست به تبلیغ دینی نزند، به محض ورود به ایران، به صرافت طبع و کشش خاطر خود در شهرهای شیراز، اصفهان و تهران، به تبلیغ و ترویج آیین مسیح و رد و ابطال دیانت اسلام شروع کرد و با عالمان و حکیمان و عارفان شیعی مناظره کرد و کتابی در ابطال اسلام به نام میزان الحق نوشت که میرزای قمی (د 1244ق)، کریم خان قاجار و پسر او حاج محمد کریم خان کرمانی (د 1288ق)، میرزا عیسی قائم مقام فراهانی معروف به میرزای نایب السلطنه (د248 ق) یعنی پدر میرزا ابو القاسم قائم مقام (د 1251ق)، آقا محمدرضا همدانی ملقب به کوثرعلی شاه (د1247ق)، آخوند ملاعلی نوری (د 1246ق)، سید محمدحسین سلطان العلماء خاتونآبادی (د 1233ق)، شیخ زینالدین اصفهانی ملقب به حسینعلی شاه (د1234ق)، ملا احمد نراقی، ملا محمد تقی برغانی، ملاعلیاکبر اصفهانی، سید محمد کربلایی، ملا ابراهیم کلباسی، حاج شیخ موسی نجفی و میرزا محمد اخباری ردیههایی بر آن نوشتهاند (انوشه، 599).
ج ـ بررسی حاضر نشان میدهد که حکومتهای اسلامی، دست کم از عصر ایلخانان به بعد، هیچ گاه در اجرای احکام فقه سیاسی در زمینه روابط بینالملل مسلمانان با مسیحیان سختگیری نکردهاند و در نتیجه رویه دولتهای مسلمان در قرون اخیر بر آن قرار گرفته است که برخلاف شروط قرارداد ذمه و قواعد فقه سیاسی اسلام، در برابر تبلیغ مسیحیت در قلمرو اسلام - مادام که مخل نظم عمومی نشود - با تسامح برخورد کنند."