چکیده:
حوض(استخر)در باغهای ایران و حتی در هریک از خانههای ایران اهمیت زیادی دارد.همه صور معماری سنتی از یک الگوی کیهانی پیروی میکنند و هرمخلوقی تکرارکنندهی یک کار سترگ کیهانی است.نمادهای هندسی به کار گرفته شده در شکل حوضچهها در باغهای ایرانی،که تجلیاتی از ذات مطلق الهی در مقیدات هستند،قابل بررسی است.صور نمادین به کار گرفته شده در فرمهای هندسی،که جنبههای محسوسی از واقعیت ماوراء طبیعی صور قدسی است،موجودیت خود را دارند که ثابت است.این موجودیت در آغاز در هنر و باغهای پیش از اسلام به کار گرفه شده،سپس تاثیر خود را بر باغهای ایرانی قرون بعد و معاصر گذاشته و نگارگری را نیز تحت تاثیر قرار داده است.هدف از این مقاله بررسی تاثیرات مورد نظر به صورت تطبیقی،با مفهوم نمادین آنها از نظر صور قدسی میباشد.
خلاصه ماشینی:
این موجودیت در آغاز در هنر و باغهای پیش از اسلام به کار گرفه شده،سپس تاثیر خود را بر باغهای ایرانی قرون بعد و معاصر گذاشته و نگارگری را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
بدین طریق شکل کروی حوضچهها در مخاطبان برانگیزانندهی صور قدسی است که انسان را به سرچشمهی ازلی وی در آغاز آفرینش،قبل از هبوط میرساند که میتواند به فرمهای اسطورهای که زمان و مکان در آنها معنا ندارد و ازلی و ابدی هستند نیز پهلو بزند.
»(وینترز:4831:33) (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر شماره 3:منظره هوایی یک قناعت در نواحی یزد(خوانساری و دیگران 3831:92) «از چهار هزار سال پیش از میلاد،بر روی بعضی از کاسههای سفالین نقش آبگیرهایی دیده میشود که اطراف آنها را درخت زندگی احاطه کرده است و برخی دیگر دنیا را نشان میدهند که به چهار قسمت تقسیم شده و گاه آبگیری هم در وسط آن مشاهده میشود.
»(اردلان و لاله بختیار 0831:92) در طراحی حوضچههای تصویر شماره 7 تکرار طرح هندسی مربع (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر شماره 5 نقش فیروزآباد،کاخ اردشیر اول در قرن سوم میلادی (خوانساری و دیگران 3831:84) (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر شماره 6 عمارت کلاه فرنگی مدخل باغ دولتآباد در یزد، استخر شانزده ضعلی بزرگ در زمین جلوی آن دیده میشود (خوانساری و دیگران 3831:221) قابل توجه است.
(شولتز 8831:84) به زعم نگارنده در باغهای ایرانی حوضچههای بسیاری وجود دارد که چهار آب راه از آنها جاری میشود که میتواند نمادی از چهار رود جاری شده از چشمه بهشت باشد.