چکیده:
مطالعات گستردهای در مورد زمینشناسی و ژئومورفولوژی مناطق خشک و نیمهخشک بیابانهای ایران انجام شده است.اما در این بین مخروط افکنهها به عنوان یکی از اشکال ژئومورفیک نادیده گرفته شده و یا کمتر به طور تخصصی مورد مطالعه قرار گرفته است.در این مقاله مخروط افکنههای رشته کوه باقران در جنوب شهر بیرجند از نظر شکل هندسی مورد بررسی قرار گرفته،بطوریکه در ابتدا 17 مخروط افکنه شناسایی و نقشهبرداری شده است.اندازه گیریهای مربوط به پارامترهای تعیینکننده شکل هندسی مخروط افکنههای منطقه بهطور مجزا صورت گرفته است. در مرحله بعدی این اندازهگیریها برای بررسی روابط و مقایسه شکل هندسی این لند فرمها با یکدیگر مورد استفاده قرار گرفته است.باین منظور از مدلهای مختلف و نرمافزارهای ویژه برای تحلیلهای چندمتغیره مانند: تحلیلهای عامل و تحلیلهای خوشهای و در نهایت،برازش منحنیها رگرسیونی استفاده شده است.براساس نتایج حاصله مهمترین متغیر موثر در شکل مخروط افکنههای منطقه مساحت حوضه زهکشی در بالادست هر مخروط افکنه است که با عامل اول حاصل از تحلیل عاملی همبستگی در حدود 88 درصد را نشان میدهد.با کمک تحلیل خوشه مخروط افکنههای منطقه در 5 گروه طبقهبندی شده است.براین اساس در گروه اول،تعداد 10 مخروط افکنه با میزان تشابه 70/35 درصد،در گروده دوم تعداد 3 مخروط افکنه با میزان تشابه 76/62 درصد،در گروه سوم تعداد 2 مخروط افکنه با میزان تشابه 73/86 درصد و در گروه چهارم و پنجم هرکدام یک مخروط افکنه با میزان تشابه به ترتیب 60/45،12/76 درصد قرار گرفته است.برازشهای مختلفی که به شیوههای گوناگون بین دو متغیر اصلی موثر در شکل هندسی مخروط افکنهها(مساحت حوضه زهکشی و مساحت مخروط افکنهها در منطقه)انجام گرفته با توجه به مقدار ضریب تعیین مدلهای مختلف(به تصویر صفحه مراجعه شود) تبیینکننده مناسبتر بودن مدلنمایی برای تخمین ارتباط بین این دو متغیر در منطقه است.
خلاصه ماشینی:
"مجله جغرافیا و برنامهریزی محیطی،سال 22،شماره پیاپی 44،شماره 4،زمستان 0931 وصول:9831/5/8 پذیرش:0931/8/22 صص 09-37 تحلیل و طبقهبندی چندمتغیره برای مدلسازی متغیرهای موثر بر شکل هندسی مخروط افکنههای دامنه شمالی کوهستان باقران(جنوب شهر بیرجند) ابوالقاسم امیر احمدی:دانشیار ژئومورفولوژی،دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار،ایران* مهدی ثقفی:استادیار ژئومورفولوژی،دانشگاه پیام نور،تهران،ایران مریم ربیعی:کارشناس ارشد ژئومورفولوژی،دانشگاه حکیم سبزوار،سبزوار،ایران چکیده مطالعات گستردهای در مورد زمینشناسی و ژئومورفولوژی مناطق خشک و نیمهخشک بیابانهای ایران انجام شده است.
نتایج این ماتریس همبستگی نشان میدهد که مهمترین متغیر موثر بر شکل مخروط افکنههای منطقه مساحت حوضه زهکشی در بالادست هر مخروط افکنه است که با اولین عامل انتخاب شده دارای 75 درصد از واریانس کل متغیرها(بیشترین میزان واریانس در تحلیل عاملی مربوط به عامل اول است)،همبستگی در حدود /88نشان میدهد(جدول 5).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) 4-2 طبقهبندی مخروط افکنههای منطقه مورد مطالعه با در نظر گرفتن متغیرهای اندارهگیری شده در ارتباط با شکل هندسی مخروط افکنه و با این آگاهی که مهمترین متغیر موثر از میان متغیرهای اندازهگیری شده در شکل مخروط افکنههای منطقه براساس تحلیلهای عاملی،مساحت حوضه زهکشی بالادست هر مخروط افکنه است،برای تعیین نقش این متغیرها در طبقه بندی انواع اشکال مخروط افکنهای موجود در منطقه از شیوه تحلیل خوشهای استفاده شده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) 4-3 ارائه مدل مناسب رشد و توسعه مخروط افکنهها در منطقه مطالعه در فرایند تحلیل عاملی مهمترین متغیر موثر بر شکل هندسی مخروط افکنهها،متغیرمساحت حوضه زهکشی تعیین گردید به طوری که در فرایند تحلیل خوشهای مخروط افکنههای مشابه که حداقل 06 درصد دارای تشابه بودهاند مشخص گردید."