چکیده:
خشکی فیزیکی محیط باعث تشدید تأثیرات محیطی وزش باد شده و کاهش رطوبت خاک و رسوبات ریزدانه،امکان تغذیه طوفانهای گرد و غباری را فراهم میسازد. در این مطالعه با روشهای تحلیلی آماری رابطه بین عوامل اقلیمی دشت سیستان و مؤلفههای اصلی وزش بادهای 120 روزه بررسی گردید.نتایج نشان داد که دید افقی،ایام هوای آرام و شرایط گرد و غباری در سیستان تفاوتهای معنیداری با تمام مناطق کشور داشته،با نوسانهای دورهای آبدهی رودخانه هیرمند و پایداری دریاچهها روابط معنی داری دارد.با استناد به آزمونهای پارامتریک و ناپارامتریک و رگرسیونهای چند متغیره این روابط روشن گردید.نتایج نشاندهنده آن است که با ورود کمتر آب به دشت سیستان،خشکی محیط تشدید و پوشش گیاهی بشدت کاهش مییابد.این امر باعث کاهش اثر اصطکاک باد و در نتیجه کاهش معنیدار ایام آرامش،به حد اقل رسیدن دید افقی و افزایش شدت طوفانهای گرد و غباری میگردد.با وجود مستقل بودن هریک از این پدیدهها(بادهای 120 روزه و آبدهی رودخانه)ناهنجاری محیطی ناشی از بادها با کاهش آبدهی رودخانه تشدید میشود.اهمیت آبدهیهای بهاره و تابستانه در تعدیل یا تشدید تأثیرات بادهای 120 روزه با ارزشتر از سایر فصول ارزیابی گردید. دشت سیستان به دلیل استقرار در یک منطقه خشک با نزولات جوی کمتر از 60 میلیمتر در سال،حیات خود را مدیون تخلیه آبهای رود هیرمند است که در شرایط عادی میلیاردها متر مکعب آب را وارد آن نموده،باعث بقا و حیات تالاب بین المللی هامون و جمعیت این منطقه میگردد.وقوع نوسانهای دورهای در میزان آب ورودی از سویی و شرایط بالقوه اقلیمی،ژئومورفولوژیک و هیدرولوژیک از سوی دیگر،باعث گردیده که در بخش اعظم سال،این منطقه از کشور در معرض وزش بادها قرار گیرد. تقریبا در تمام ماههای سال در دشت سیستان بادها با دلایل موجه همدیدی میوزند،اما طی ماههای خرداد تا شهریور وزش بادها از نظر شدت،جهت و فراوانی اهمیت ویژهای پیدا میکند.این بادها که به نام 120 روزه موسومند،از معروفترین سامانههای وزشی مقیاس متوسط نیمکره شمالی هستند که تأثیرات آنها در بخشهای شرقی ایران،غرب و جنوب افغانستان و شمال غربی پاکستان مشاهده میگردد.وزش این بادها تأثیر غیرقابل اجتنابی بر تمامی جنبههای اکولوژیک،اقتصادی و اجتماعی گذاشته و باعث گردیده شرایط زیست-محیطی بحرانی در منطقه حاکم گردد.بادهای 120 روزه به عنوان یک پدیده اقلیمی با مهیایی سازوکارهای ویژه خود میوزد و رودخانه هیرمند نیز با توجه به رژیم آبشناختی ویژه خود مقادیر زیادی از رسوبات بالادست خود را به دشت سیستان وارد میکند.بالا بودن درجه حرارت،بخصوص طی دوره وزش بادها،قطع منابع بارش و
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره 6:رژیم ماهانه میزان آب رود سیستان جدول شماره 6:برآورد احتمال وقوع و دوره بازگشت آورد سالانه رودخانههای هیرمند،پریان مشترک و رود سیستان(به میلیون متر مکعب در سال) (به تصویر صفحه مراجعه شود) میزان حمل رسوب روخانه هیرمند و نقش آن در تغذیه بار معلق همراه بادها رودخانه هیرمند به دلیل قرار گرفتن در پایاب حوضه آبریز بسیار وسیع هیرمند(051 هزار کیلومتر مربع)رسوبات ریزدانه زیادی را که بویژه در مواقع سیلابی به آن وارد میشوند،به دشت سیستان منتقل مینماید.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره 7:خطوط جریان عمومی وزش بادهای 021 روزه(تصویر سنجنده مودیس ماهواره ترا) در پهنه دشت سیستان و مارگو که اهمیت رسوبات وارده توسط شبکه هیدروگرافی هیرمند و بستر خشک دریاچههای هامون را در تغذیه بار معلق بادها نشان میدهد،خطوط جریان براساس جهت باد غالب از طریق تطبیق گلباد منطقه و مسیرهای اصلی جریانات گرد و غباری توسط نگارنده ترسیم شده است(خسروی،7831)."