چکیده:
در این تحقیق، تفسیر فی ظلال القرآن، از لحاظ ساختاری، مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا با نگاهی گذرا به زندگی مؤلف کتاب، به طور اجمالی، باشرایط روحی و فکری وی آشنا شده و سپس به ساختار تفسیر پرداختهایم. در بخش بعد که در واقع بخش سوم تحقیق است به دیدگاههای موضوعی مؤلف در پنج موضوع: اهل بیت (علیهم السلام)، کلام، علوم قرآنی، قصص و داستانها و روایات پرداخته شده است. به دلیل عدم دسترسی به منابع، منبع اصلی ما در تحقیق، خود تفسیر فی ظلال القرآن بود و مطالب بیانشده را از بررسی محتوای کتاب به دست آوردهایم. بنابراین، این تحقیق از سه بخش تشکیل شده است: 1. مؤلف تفسیر فی ظلال که در آن به طور اجمالی و گذرا به شخصیت و شرایط محیطی مؤلف پرداخته شده است. 2. ساختار تفسیری فی ظلال القرآن: در این بخش، ابتدا با یک نگاه کلی به تفسیر شاکله اصلی این تفسیر را بیان کرده و سپس به شرح هر بخش پرداختهایم. 3. دیدگاههای موضوعی: در این بخش به دیدگاههای مؤلف در مورد مسائل مرتبط با پنج موضوع مذکور در ابتدای بحث پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
بدین صورت که ابتدا مدخلی برای همة سوره باز کرده و اطلاعات کلی مربوط به سوره را در آن آورده است؛ سپس، بخشی از آیات سوره را ذکر کرده و بعد به توضیح سیاق این دسته از آیات و ارتباط آن با آیات قبل و کل سوره پرداخته و بعد از آن، هر آیه را شرح میدهد و بعضاً در انتهای برخی سور، یک جمعبندی نیز ارائه میدهد.
مثلاً ابتدا آیات و بعد مدخل و یا برعکس و… ولی به طور کلی میتوان گفت: این پنج بخش، در اکثر سورهها، بدون ترتیب و تقدم و تأخر مدنظر قرارگرفته شده است.
در کل، باید گفت: بدون در نظر گرفتن مطلبی خاص و یا بیان اینکه قول آورده شده قول مشهور است و یا نیست، به صورت اجتهادی و با بیان نظر شخصی به مکی یا مدنی بودن آیات (سوره) حکم میکند و فقط گاهی قول خود را با قرائنی، همچون سبب نزول، مقرون میسازد و نیز گاهی موضوع و محتوای سوره را دلیل اثبات قول خود دانسته و از آن، به عنوان شاهد، سود جسته است.
2. کلام نویسنده ذیل آیاتی که مورد اختلاف بین متکلمین است اصلاً بحث کلامی نکرده و دأب وی به طور کلی بیان این گونه مباحث نیست ولی از شرح و ترجمهای که از آیات ارائه میدهد میتوان فهمید که دیدگاه وی نسبت به این گونه مباحث چه بوده است.