چکیده:
نظام شهری تجسم فضایی اقتصاد سیاسی و نحوه مدیریت سرزمین در یک کشور است. با مطالعه نظام شهری نحوه پخشایش و میزان تعادل جمعیت شهرها مشخص تر می گردد. نظام شهری ایران از الگوی سنتی کهکشانی در قبل ازسال،1300 به الگوی زنجیره ای به دلیل تمرکز امکانات و خدمات در شهرهای بزرگ متمایل شده است. این الگو ضمن بر هم زدن روابط منطقی شهرهای کوچک، میانی و بزرگ با یکدیگر، باعث آشفتگی در نظام شهری ایران شده است. هدف از این پژوهش، آشنایی با میزان تعادل در نظام شهری ایران طی سالهای 1335تا 1385است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی با تاکید بر مدلهای بررسی کننده است. جامعه آماری شامل کلیه شهرهای ایران در پنج دوره سرشماری از سال 1335تا سال 1385 است. یافته های پژوهش، بیانگر آن است که نظام شهری ایران در نیم قرن اخیر از لحاظ شاخص های ضریب تمرکز، رتبه اندازه، نخست شهری و ضریب آنتروپی به سمت تعادل میل کرده است؛ اما از نظرشاخص ضریب جینی و توزیع جمعیت در طبقات شهری نسبت به سال 1335 در وضعیت نامتعادل قرار دارد. در حقیقت، براساس منحنی لورنز شهرهای ایران طی سال 1335 به خط نرمال نزدیکتر بوده، اما در سال 1385از خط نرمال فاصله بیشتری گرفته اند. این امر ناشی از افزایش تعداد شهرهای بسیار کوچک با جمعیت اندک و افزایش جمعیت شهرهای بسیار بزرگ در نظام شهر ایران است. برای متعادل سازی نظام شهری ایران، راهکارهای تمرکز زدایی از کلانشهرها و تقویت شهرهای کوچک ومیانی پیشنهاد شده است.
خلاصه ماشینی:
"-4-سؤالهای تحقیق بهطور کلی،در این پژوهش سؤالهی زیر مطرحمیشود: الف-آیا با افزایش تعداد شهرها از 200 شهر(درسال 1335)به 1012 شهر در سال 1385 و فزونی تعدادجمعیت شهری از 13/8 درصد به 68/5 درصد در پنجاهسال اخیر در نظام شهری ایران تعادل ایجاد شدهاست؟ ب-آیا علیرغم برنامهریزیهای ملی و منطقهای شاخص تمرکز شهری و نخست شهری،رتبه-اندازه،ضریب جینی و ضریب آنتروپی نظام شهریایران طی پنجاه سال اخیر بهبود پیدا کرده است؟ -5-روش تحقیق روش تحقیق این پژوهش کمی و کیفی است.
شاخص هرفیندال از طریق فرمولزیر محاسبه میشود: iP جمعیت شهر موردنظر؛ P کل جمعیتشهری کشور(به تصویر صفحه مراجعه شود) -2-مدل رتبه_اندازه9 برای اولین بار در سال 1913 فردی به ناماوئرباخ (hcabrcuA) قانون رتبه اندازه را مطرح کردوی معتقد بود که توزیع شهرها در حالت پارتو بهشکل زیر است a-*A y(1) Xgola-Agol y(2) X اندازه جمعیت y تعداد شهرها باجمعیت بیشتر از X A.
دراین فرمول اضافهجمعیت نخست شهر محاسبه شدهاست تابدینترتیب بتوان سرریز آن را بهسوی شهرهای دیگر بهصورت فرمول زیر سوق داد(بهفروز،1374 228): (به تصویر صفحه مراجعه شود)(8)- xednI noitaretnecnoC lhadnifreH (9)- eluR eziS-knaR (10)- fpiZ egroeG &%00513MSPG005G% که در این فرمول: htrP جمعیت شهری که در مرتبه r قرار دارد.
جدول شماره 7-محاسبه تغییرات ضریب آنتروپی طبقات شهری 1335-1385 (به تصویر صفحه مراجعه شود)*تعداد طبقات در کلیه دورهها 9 طبقه در نظر گرفته شده که لگاریتم نپری آن 2/30 درنظر گرفته شده است -9-بررسی منحنی لورنز و ضریب جینی در نظامشهری ایران باتوجه به منحنی لورنز شمارههای(7 تا 13)توزیع درصد تراکمی تعداد و جمعیت شهرها از سال1335 تا 1385 با خط نرمال فاصله بیشتری پیدا کردهاست."