چکیده:
<P>نصر حامد ابو زید متفکر معاصر مصری،با روشی جدید و از نگاهی نو قرآن را مورد بررسی و تفسیر قرار میدهد.در این مقاله،نوع نگاه ابو زید به عدالت در قرآن بررسی و تحلیل میگردد.ابو زید پیش از آنکه به آیات قسط و عدل قرآن بپردازد،سعی در پاسخگویی به اتهامات وارده بر اسلام و قرآن دارد و ضمن توجه به ارتباط فطرات الهی انسان و عدالت،چالشهای امروز جهان اسلام،مثل نوع نگاه و ارتباط با اقلیتهای دینی و غیرمسلمانان،مسألهء ارتداد،جنگ و جهاد در اسلام و توصیه به کشتن کفار،جزیه و موضوع حقوق زنان و تعدد زوجات در اسلام را مطرح میسازد و تلاش میکند با پاسخگویی به این شبهات و اتهامات با استناد به آیات قرآن،عدالت را در قرآن نشان دهد. او همچنین عدالت اقتصادی در قرآن را باتوجه به دو موضوع مهم ربا و زکات مورد تحلیل قرار داده است.</P>
خلاصه ماشینی:
"پرسش مهم ابو زید در اینجا این است که آیا در جامعهء اسلامی برای کافران و مشرکان امکان برخورداری از عدل و عدالت وجود دارند؟به نظر ابو زید پاسخ قرآن مثبت است چون عدل الهی به موجب پیمان جاودانهء الهی میان خداوند و بندهء او یعنی همان فطرت انسانی بنا شده و امکان پذیرش و اجازهء هیچ ظلمی را در هیچ نقطهای از هستی نمیدهد (همان،3-4).
ابو زید سپس به بحث جنگ و جهاد میپردازد و با طرح این نکته که مسلمانان فقط در صورتی میتوانند به جنگ روی آورند که مورد هجوم گرفته باشند،و در این صورت نیز قوانین جنگی باید رعایت شود(اسلام و حقوق بشر)،معتقد است جهاد از نظر لغت و ریشهشناسی به معنای یک جنگ مقدس نیست،بلکه در جریان توسعهطلبیهای اعراب بعد از پیامبر اکرم(ص)به عنوان یک فریضهء دینی شناسانده شد(همانجا)؛به عبارت دیگر ابو زید جهاد را مقدس و فریضهء دینی نمیداند،بلکه ضرورتی تلقی میکند که موقعی که مسلمانان مورد تهدید و حملهء دشمن واقع میشوند پیش میآید.
ابو زید بدون اینکه بگوید خود جزو کدام دسته است از این مسأله ابراز نگرانی و ناراحتی میکند که موضوع ربا از بررسی براساس عدل خارج شده و بر مبنای قانون و اخلاق تجزیه و تحلیل میگردد،به همین دلیل هدف اصلی و مقصود شارع از حرمت ربا کشف نگردیده و تحت نام اسلامیسازی،اشتباه فاحش دیگری رخ داده است(مفهوم قرآنی عدل،9-01)."