چکیده:
ارزشیابی، بر مفروضات فلسفی و معرفتشناختی معینی استوار است.دو دیدگاه رقیب در
معرفت شناسی وجود دارد که یکی از دانش صریح و دیگری از دانش ضمنی سخن به میان
میآورد. معرفتشناسی دانش صریح، ارزشیابی عینی و دقت و صراحت در ارزشیابی،
پشتیبانی میکند.در برابر، معرفتشناسی دانش ضمنی، با قائل شدن به لایههای ناپیدا
در فرایند تکوین معرفت، وسواس بیش از حد نسبت به دقت و صراحت در ارزشیابی را، موجب
تحریف نتایج آن میداند.به دلیل وجود مفروضات فلسفی و معرفتشناسی در ارزشیابی،
اصلاح شیوههای ارزشیابی، از جمله، در گرو بررسی و نقد مفروضات زیرساز آنها نیز
هست.روند رایج در ارزشیابی صراحتگرا و عینیتگرا، تا جایی که بر معرفتشناسی دانش
صریح، در شکل ذرهگرایانه آن مبتنی است، جای تأمل و نقادی فراوان دارد.این نوع
ارزشیابی، نه تنها از منظر معرفتشناسی دانش ضمنی قابل انتقاد است، بلکه حتی از
منظر معرفتشناسی دانش صریح، در شکل شبکهای و کل گرایانه آن نیز، در معرض انتقاد
قرار دارد؛زیرا ارتباطهای متقابل واحدهای دانش را نادیده میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"اما در نزد دیویی، فرایند، خود با دیدگاهی عینیتگرایانه در نظر گرفته شده، بهطوری که نه تنها مراحل مختلف فرایند تفکر قابل تعیین است، بلکه حتی میتوان و باید زمینه آن را فراهم آورد که دانشآموزان در جریان تعلیم و تربیت و ارزشیابی، این مراحل را به صورت مشخص، طی کنند.
حال چگونه میشود که ارزشیابی از آموختههای فرد، در پی صراحت و عینیت باشد؛در حالی که لایههای ضمنی دانش فرد، نه بر خود وی معلوم است ونه به طریق اولی، بر معلم و ارزشیاب، مسأله اساسی در نظر حامیان این دیدگاه را، میتوان به صورت زیر مطرح کرد: آیا میتوان دانش را که لایههای ضمنی و ناپیدا دارد، بر حسب معیارهای صریح و قاطع ارزشیابی کرد؛بدون آن که تصویری تحریف یافته از دانش فرد به دست آید؟ آندو دیویس(1996)در پاسخ به این سؤال، بر آن است که صراحتگرایی در ارزشیابی، تنها به بهای چنین تحریفی فراهم میگردد:«در نظام ارزشیابی مبتنی بر معیار، روایی و اعتبار را تنها به بهای گزاف تحریف اهداف مناسب تربیتی در خصوص دانش و فهم، میتوان فراهم آورد.
ارزشیابی باید معطوف با اطلاع از دانش غنی فرد باشد و این امر مستلزم آن است که فرایند تکوین جریان دانش در فرد، با توجه به ویژگی کل گرایانه و ضمنی آن مورد توجه قرار گیرد که این امر، ملازم با توجه به روابط پیچیده میان گزارههای دانشی و نیز نحوه تفسیر آنهاست."