چکیده:
گزارش تاثیر قرآن به عنوان یک فرهنگ، بر زبان و ادب پارسی است. زبان تاثیر زیادی بر ادبیات دارد و با دگرگونی زبان و فرهنگ، ادبیات نیز دگرگون میگردد. جامعه و فرهنگ در ساخت یک متن ادبی تاثیر گذارند به گونهای که یک متن ادبی بدون شناخت جامعه و فرهنگی که متن در آن شکل گرفته امکانپذیر نیست چنان آشناست که شناخت یک فرهنگ نیز از طریق ادبیات امکانپذیر میگردد. زبان نیز بر فرهنگ تاثیر ژرفی مینهد. هنگامی که اسلام بالیدن گرفت و در حوزه زبان فارسی نفوذ کرد، ساختار جامعه و فرهنگ مردم تحول یافت و زبان و ادبیات نیز دگرگون شد. دو عامل تماس و برخورد زبانها و فرهنگها با یکدیگر و محتوای تازه فکر و تغییر زبان، روشن کننده این نکتهاند که ارتباط زبان فارسی با زبان قرآن - زبان عربی - و نیز محتوای تازه فکر و اندیشهای که قرآن به حوزه زبان فارسی انتقال داد، تماما در مورد تاثیر قرآن بر ادبیات فارسی و نوع نگرش و تحقیق، نقش دارند. بر خورد زبان عربی با فارسی گستردگی واژگان زبان فارسی را نتیجه داد و فرهنگ و تفکر قرآنی دریچههای نو بر روی فارسی زبانان گشود. عده بسیاری آموختن زبان عربی را پیشه کردند و میان زبان فارسی و عربی داد و ستدی وسیع صورت گرفت. ماهیت زبان عربی در مقایسه با زبان فارسی قویتر نبود بلکه این فرهنگ قرآنی بود که زبان عربی را حیات بخشید و آن را پیشرو ساخت تا آنجا که در زبان لاتین و فرانسه نیز تاثیر گذار شد. زبان و ادبیات فارسی از قرآن بسیار بهره گرفت به طوریکه برخی از واژهها، معانی جدیدی یافتند. افزون بر این واژگان و اصطلاحات جدیدی از قرآن و تفاسیر به زبان فارسی راه یافت و خط پهلوی به خط عربی تغییر یافت.
خلاصه ماشینی:
ارتباط فوق، این نکته را آشکار می کند که اگر (زبان) تحت تأثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی ویا سیر تاریخی خود دچار دگرگونی شود، (ادبیات) نمی تواند از این تطور به دور ماند.
گفتم عجالتا این بیت را به عنوان نمونه به انگلیسی(برگرداند)، شاید از نتیجه خنده آور کار خود عبرتی بگیرد: مبین به سیب زنخدان که چاه در راه است کجا همی روی ای دل بدین شتاب کجا؟)4 شاید مناسب بنماید که برای ارائه ارتباط عمیق ادبیات و فرهنگ اجتماعی به نمونه ای دیگر نیز اشاره داشته باشیم.
ییکی از قرآن پژوهان معاصر می نویسد: (ترجمه های پیراسته و معانی باریک قرآنی، اینک در دل تفسیر و ترجمه های مستقل بی شمار پارسی، یادگار اعصار و قرون متمادی تا همین امروز پیش روی من و شماست و نگاهی کلی به همگی ویا دست کم به امهات آنها نشان می دهد که این بزرگان ،چگونه با ایمان بی شائبه توانسته اند به مدد زبان استوار و دلپذیر خویش، راه رسیدن به معانی باریک قرآن را برای توده های مسلمان ایرانی هموار کنند و دریغا که قدر این ترجمه های بدیع و گوناگون ـ که تنها در کتابخانه آستان قدس رضوی مشهد شمار آن از پانصد متجاوز است ـ مجهول مانده است.